9. Sınıf Kimya Dersi

Çeşitlilik Teması - İlk 7 Kazanım Soru Bankası

Yeni Yüzyıl Maarif Modeline Uygun 25 Soru

SORU 1 - Metalik Bağın Oluşumuna Yönelik Tümevarımsal Akıl Yürütme (KİM.9.2.1)
Aşağıdaki tabloda farklı metallerin valans elektron sayıları ve bazı fiziksel özellikleri verilmiştir:
Metal Valans Elektron Sayısı Erime Noktası (°C) Elektrik İletkenliği
Na 1 98 Orta
Mg 2 650 İyi
Al 3 660 Çok İyi
Bu verilerden yola çıkarak metalik bağın doğası hakkında hangi genelleme yapılabilir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: B) Valans elektron sayısı ile metalik bağın kuvveti arasında doğru orantı vardır
Doğru Seçenek (B): Tablodaki veriler incelendiğinde valans elektron sayısı arttıkça erime noktası ve elektrik iletkenliği de artmaktadır. Bu durum metalik bağın güçlendiğini gösterir. Daha fazla valans elektronu daha yoğun bir elektron denizi oluşturur.
A Seçeneği Yanlış: Valans elektron sayısı arttıkça pozitif iyon yükü artar. Bu durum metalik bağı güçlendirir. Daha yüksek yüklü pozitif iyonlar elektron deniziyle daha güçlü etkileşim kurar.
C Seçeneği Yanlış: Elektron denizi modelinde valans elektronları serbestçe hareket eder. Bu elektronlar belirli atomlara bağlı değildir ve metallerin iletkenlik özelliğini sağlar.
D Seçeneği Yanlış: Pozitif iyonlar arasındaki itme kuvveti metalik bağı zayıflatır. Metalik bağ pozitif iyonlar ile elektron denizi arasındaki çekim kuvvetinden oluşur.
E Seçeneği Yanlış: Metalik bağın kuvveti hem valans elektron sayısına hem de pozitif iyon yüküne bağlıdır. Atom çapı da etkili olsa da tek başına belirleyici değildir.
SORU 2 - İyonik Bağın Oluşumunu Bilimsel Gözleme Dayalı Tahmin (KİM.9.2.2)
Bir öğrenci sodyum metali ile klor gazının tepkimesini video ile gözlemliyor. Videoda parlak ışık çıkışı ve beyaz bir katı oluşumu görülüyor. Öğrenci bu gözlemlerine dayanarak aşağıdaki önermeleri oluşturuyor:
I. Sodyum atomu elektron vererek pozitif yüklü iyon oluşturur
II. Klor atomu elektron alarak negatif yüklü iyon oluşturur
III. Oluşan iyonlar arasında elektrostatik çekim kuvveti vardır
IV. Tepkime sonucunda kovalent bağlı molekül oluşur
V. Enerji açığa çıktığı için ışık gözlenir
Bu önermelerden hangileri doğrudan gözlemle desteklenebilir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: C) Sadece V
Doğru Seçenek (C): Gözlenen parlak ışık çıkışı doğrudan gözlenen bir olaydır. Bu durum enerji açığa çıktığını gösterir. Diğer önermeler elektron transferi ve iyon oluşumu ile ilgili teorik çıkarımlardır.
A Seçeneği Yanlış: I, II ve III önermeleri teorik olarak doğru olsa da video gözleminden doğrudan görülemez. Elektron transferi ve elektrostatik etkileşimler çıkarımlardır.
B Seçeneği Yanlış: I. önerme elektron verilmesi doğrudan gözlenemez. Sadece tepkime sonucu olan ışık ve ürün oluşumu gözlenebilir.
D Seçeneği Yanlış: I, II ve III önermeleri gözleme dayalı değildir. Bunlar teorik çıkarımlardır.
E Seçeneği Yanlış: IV. önerme yanlıştır çünkü Na ve Cl arasında iyonik bağ oluşur. Ayrıca IV önerme gözleme dayalı değildir.
SORU 3 - Kovalent Bağ Oluşumunu Bilimsel Gözleme Dayalı Tahmin (KİM.9.2.3)
İki hidrojen atomu arasında kovalent bağ oluşumunu gösteren animasyonda aşağıdaki süreçler gözlenmektedir:
• Başlangıçta: İki H atomu birbirinden uzakta
• Yaklaşma sırasında: Elektronlar her iki çekirdeği de etkilemeye başlıyor
• Optimal mesafede: Elektronlar iki çekirdek arasında yoğunlaşıyor
• Son durumda: Sistemin enerjisi minimum seviyeye ulaşıyor
Bu gözlemden hareketle kovalent bağ oluşumu hakkında hangi tahmin geçersizdir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: D) Elektronlar bir atomdan diğerine tamamen geçer
Doğru Seçenek (D): Bu seçenek kovalent bağ için geçersizdir. Kovalent bağda elektronlar paylaşılır, tamamen transfer olmaz. Elektronların tamamen geçişi iyonik bağın özelliğidir.
A Seçeneği Doğru: Animasyonda elektronların iki çekirdek arasında paylaşıldığı ve her iki çekirdeği de etkilediği gözlenir. Bu durum kovalent bağın temel özelliğidir.
B Seçeneği Doğru: Sistemin enerjisinin minimum seviyeye ulaşması en kararlı durumu gösterir. Bu durum optimal bağ mesafesi ile uyumludur.
C Seçeneği Doğru: Atomlar çok yaklaştığında pozitif çekirdekler arasında güçlü itme kuvveti oluşur. Bu durum bağ oluşumunu engelleyebilir.
E Seçeneği Doğru: Optimal bağ mesafesinde çekirdek-elektron çekim kuvvetleri ile çekirdek-çekirdek itme kuvvetleri dengelenir. Bu denge sistemin kararlı hale gelmesini sağlar.
SORU 4 - Moleküllerin Lewis Nokta Yapısına İlişkin Çıkarım (KİM.9.2.4)
Aşağıdaki tabloda bazı moleküllerin Lewis nokta yapıları ve geometrileri verilmiştir:
Molekül Lewis Yapısı Bağ Çifti Serbest Çift Geometri
CH₄ C etrafında 4 H 4 0 Tetrahedral
NH₃ N etrafında 3 H + 1 serbest çift 3 1 Piramidal
H₂O O etrafında 2 H + 2 serbest çift 2 2 Açısal
Bu verilerden hareketle PH₃ molekülünün geometrisi hakkında nasıl bir çıkarım yapılabilir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: D) NH₃ ile aynı piramidal geometriye sahiptir
Doğru Seçenek (D): P atomu N atomu gibi 5A grubunda olduğu için 5 valans elektronu vardır. PH₃'te P atomu 3 H atomuyla bağ yapar ve 1 serbest elektron çifti kalır. Bu durum NH₃ ile aynıdır ve piramidal geometri oluşur.
A Seçeneği Yanlış: Düzlemsel üçgen geometri merkez atomunda serbest elektron çifti olmayan moleküllerde görülür. PH₃'te serbest elektron çifti bulunduğu için bu geometri oluşmaz.
B Seçeneği Yanlış: Doğrusal geometri genellikle 2 bağ çifti olan moleküllerde görülür. PH₃'te 3 bağ çifti ve 1 serbest çift bulunduğu için doğrusal olamaz.
C Seçeneği Yanlış: Tetrahedral geometri merkez atomunda 4 bağ çifti ve serbest çift olmayan moleküllerde görülür. PH₃'te serbest elektron çifti bulunduğu için tetrahedral olmaz.
E Seçeneği Yanlış: Açısal geometri 2 bağ çifti ve 2 serbest çift bulunan moleküllerde görülür. PH₃'te 3 bağ çifti olduğu için açısal geometri oluşmaz.
SORU 5 - Molekülleri Polar ya da Apolar Olarak Sınıflandırma (KİM.9.2.5)
Bir laboratuvar çalışmasında öğrenciler farklı moleküllerin elektrik alanındaki davranışlarını gözlemlemektedir:
Gözlem 1: CCl₄ molekülleri elektrik alanda sapma göstermez
Gözlem 2: H₂O molekülleri elektrik alanda belirgin sapma gösterir
Gözlem 3: CO₂ molekülleri elektrik alanda sapma göstermez
Gözlem 4: NH₃ molekülleri elektrik alanda sapma gösterir
Bu gözlemlerden hareketle moleküllerin polar/apolar sınıflandırmasını etkileyen faktörler hakkında hangi çıkarım doğrudur?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: C) Molekül geometrisi ve bağ polarlığı birlikte molekül polarlığını belirler
Doğru Seçenek (C): Gözlemler bu çıkarımı destekler. CCl₄'te polar C-Cl bağları olmasına rağmen tetrahedral geometri nedeniyle apolar. H₂O ve NH₃'te hem polar bağlar hem de asimetrik geometri nedeniyle polar özellik görülür.
A Seçeneği Yanlış: Sadece bağ polarlığı yeterli değildir. CCl₄ ve CO₂ örnekleri gösteriyor ki polar bağlara sahip moleküller de apolar olabilir.
B Seçeneği Yanlış: Simetrik moleküller genellikle apolar özellik gösterir. CCl₄ ve CO₂ simetrik yapılı olup apolar özellik gösterirler.
D Seçeneği Yanlış: H₂O ve NH₃ çok atomlu moleküllerdir ancak polar özellik gösterirler. Çok atomlu olma durumu tek başına polarlığı belirlemez.
E Seçeneği Yanlış: Elektron sayısı tek başına molekül polarlığını belirlemez. Elektronların dağılımı, bağ polarlığı ve molekül geometrisi birlikte etkilidir.
SORU 6 - Bileşiklerin Adlandırma Kurallarına İlişkin Tümdengelimsel Akıl Yürütme (KİM.9.2.6)
Aşağıdaki tabloda bazı bileşiklerin formülleri ve sistematik adları verilmiştir:
Bileşik Türü Formül Sistematik Adı İyon/Atom Yapısı
İyonik NaCl Sodyum klorür Na⁺ + Cl⁻
İyonik FeCl₂ Demir(II) klorür Fe²⁺ + 2Cl⁻
İyonik FeCl₃ Demir(III) klorür Fe³⁺ + 3Cl⁻
Kovalent CO₂ Karbon dioksit C + 2O
Kovalent N₂O₅ Dinitrojen pentaoksit 2N + 5O
Bu örneklerden yola çıkarak CuO ve PCl₃ bileşiklerinin sistematik adları hangi seçenekte doğru verilmiştir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: C) Bakır(II) oksit ve Fosfor triklorür
Doğru Seçenek (C): CuO iyonik bileşiktir. Cu değişken değerlikli metal olduğu için yükü belirtilmelidir. O²⁻ iyonu nedeniyle Cu²⁺ olmalıdır, dolayısıyla bakır(II) oksit. PCl₃ kovalent bileşiktir ve tri ön eki 3 atomu belirtir.
A Seçeneği Yanlış: Bakır değişken değerlikli metal olduğu için değerliği parantez içinde belirtilmelidir. CuO ve Cu₂O farklı bileşiklerdir.
B Seçeneği Yanlış: CuO'da Cu'nun değerliği +2'dir, +1 değil. O²⁻ iyonu ile nötr bileşik oluşturmak için Cu²⁺ iyonu gereklidir.
D Seçeneği Yanlış: PCl₃'te sadece 1 fosfor atomu vardır. "Trifosfor" ifadesi yanlıştır.
E Seçeneği Yanlış: CuO'da sadece 1 oksijen atomu vardır, dolayısıyla "dioksit" yanlıştır. Ayrıca PCl₃'te 3 klor atomu olduğu için "triklorür" kullanılmalıdır.
SORU 7 - Moleküller Arası Etkileşimleri Sınıflandırma (KİM.9.2.7)
Farklı madde sistemlerinde gözlenen etkileşimler aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır:
Grup 1: He-He, Ne-Ne, CH₄-CH₄
Grup 2: HCl-HCl, H₂S-H₂S, SO₂-SO₂
Grup 3: H₂O-H₂O, NH₃-NH₃, HF-HF
Grup 4: Na⁺-H₂O, K⁺-NH₃, Mg²⁺-H₂O
Bu gruplandırmada etkileşim türleri hangi seçenekte doğru verilmiştir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: A) Grup 1: London kuvvetleri, Grup 2: Dipol-dipol, Grup 3: Hidrojen bağı, Grup 4: İyon-dipol
Doğru Seçenek (A): Grup 1'de apolar atomlar/moleküller arasında London kuvvetleri, Grup 2'de polar moleküller arasında dipol-dipol etkileşimi, Grup 3'te hidrojen bağı yapabilen moleküller arasında hidrojen bağı, Grup 4'te iyonlar ile polar moleküller arasında iyon-dipol etkileşimi vardır.
B Seçeneği Yanlış: Grup 2'de hidrojen bağı değil dipol-dipol etkileşimi oluşur. H₂S ve SO₂ hidrojen bağı için gerekli koşulları sağlamaz.
C Seçeneği Yanlış: Grup 2'de dipol-dipol etkileşimi oluşur, hidrojen bağı değil. Grup 4'te de iyon-dipol etkileşimi vardır.
D Seçeneği Yanlış: Grup 1'de apolar moleküller olduğu için dipol-dipol etkileşimi oluşmaz. London kuvvetleri oluşur.
E Seçeneği Yanlış: Grup 1'de nötr atomlar olduğu için iyon-dipol etkileşimi oluşmaz. Grup 3'te hidrojen bağı oluşur.
SORU 8 - Metalik Bağda Pozitif İyonlar ve Elektron Denizi Örüntüsü (KİM.9.2.1)
Farklı metal kristal yapılarında atomların dizilimi incelendiğinde aşağıdaki gözlemler yapılmıştır:
• Metal atomları düzenli dizilim gösterir
• Valans elektronları serbestçe hareket eder
• Pozitif metal iyonları oluşur
• Elektronlar kristal yapı boyunca dağılır
Bu gözlemlerden hangi örüntü çıkarılabilir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: B) Pozitif metal iyonları elektron denizinde bulunur
Doğru Seçenek (B): Metalik bağda valans elektronları serbestleşir ve "elektron denizi" oluşturur. Pozitif metal iyonları bu elektron denizinde bulunur. Bu model metallerin elektrik iletkenliği ve diğer özelliklerini açıklar.
A Seçeneği Yanlış: Elektronlar sadece komşu atomlar arasında sınırlı kalmaz. Metalik bağda elektronlar kristal yapı boyunca serbestçe hareket eder.
C Seçeneği Yanlış: Metalik bağda atomlar valans elektronlarını ortak havuza verir. Her atom kendi elektronlarını korumaz.
D Seçeneği Yanlış: Elektronlar rastgele hareket etmez ve iyonlarla güçlü elektrostatik etkileşim kurar. Bu etkileşim metalik bağın temelini oluşturur.
E Seçeneği Yanlış: Sabit elektron çiftleri kovalent bağın özelliğidir. Metalik bağda elektronlar hareketlidir ve sabit değildir.
SORU 9 - İyonik Bağda Gözleme Dayalı ve Olmayan Önermeler (KİM.9.2.2)
Magnezyum şeridinin yanması deneyinde aşağıdaki olaylar gözlenmektedir:
Gözlenen Olaylar:
• Parlak beyaz ışık çıkışı
• Beyaz toz halinde ürün oluşumu
• Ürünün suda çözünebilmesi
Bu gözlemlerden hareketle oluşturulan önermelerden hangisi doğrudan gözlemle desteklenir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: C) Enerji açığa çıktığı için ışık gözlenir
Doğru Seçenek (C): Parlak beyaz ışık çıkışı doğrudan gözlenen bir olaydır. Bu durum enerji açığa çıktığını gösterir. Diğer önermeler elektron transferi ve iyon oluşumu ile ilgili teorik çıkarımlardır.
A Seçeneği Yanlış: Mg atomu 2 elektron kaybeder önermeleri doğrudan gözlenemez. Bu elektron transferi hakkında yapılan teorik bir çıkarımdır.
B Seçeneği Yanlış: O atomu 2 elektron kazanır önermesi doğrudan gözlenemez. Bu mikro düzeydeki bir süreçle ilgili çıkarımdır.
D Seçeneği Yanlış: İyon oluşumu doğrudan gözlenemez. Bu deneysel sonuçlardan yapılan bir çıkarımdır.
E Seçeneği Yanlış: Elektrostatik çekim doğrudan gözlenemez. Bu mikro düzeydeki etkileşimlerle ilgili teorik bir çıkarımdır.
SORU 10 - Kovalent Bağ Tahminlerinin Geçerliliğini Sorgulama (KİM.9.2.3)
Farklı ametal atomları arasındaki kovalent bağ oluşumu hakkında aşağıdaki tahminler yapılmıştır:
Tahmin 1: "F-F bağında elektronlar eşit paylaşılır"
Tahmin 2: "H-Cl bağında elektronlar Cl'a daha yakın bulunur"
Tahmin 3: "C-C bağında elektronlar tamamen transfer olur"
Tahmin 4: "N-H bağında elektronlar N'a daha yakın bulunur"
Bu tahminlerden hangisi kovalent bağ doğası açısından geçersizdir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: C) Tahmin 3
Doğru Seçenek (C): Tahmin 3 geçersizdir çünkü kovalent bağda elektronlar paylaşılır, tamamen transfer olmaz. C-C bağında her iki atom da aynı elektronegatifliğe sahip olduğu için elektronlar eşit paylaşılır.
A Seçeneği Yanlış: Tahmin 1 geçerlidir. F-F bağında her iki atom da aynı elektronegatifliğe sahip olduğu için elektronlar eşit paylaşılır.
B Seçeneği Yanlış: Tahmin 2 geçerlidir. H-Cl bağında Cl daha elektronegatif olduğu için bağ elektronları Cl'a daha yakın bulunur.
D Seçeneği Yanlış: Tahmin 4 geçerlidir. N-H bağında N daha elektronegatif olduğu için bağ elektronları N'a daha yakın bulunur.
E Seçeneği Yanlış: Tahmin 1 geçerlidir çünkü aynı elektronegatifliğe sahip atomlar arasında elektronlar eşit paylaşılır. Sadece Tahmin 3 geçersizdir.
SORU 11 - Lewis Nokta Yapısına İlişkin Varsayım (KİM.9.2.4)
Bilinmeyen bir molekülün Lewis nokta yapısını çizmek için aşağıdaki bilgiler toplanmıştır:
• Merkez atomu: P (5A grubu)
• Çevre atomları: 3 tane Cl (7A grubu)
• Molekül yükü: 0 (nötr)
• Toplam valans elektron sayısı: 26
Bu bilgilere dayanarak molekülün Lewis yapısı hakkında hangi varsayım doğrudur?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: B) P atomunda 1 serbest elektron çifti bulunur
Doğru Seçenek (B): PCl₃ molekülünde P atomu 5 valans elektronuna sahiptir. 3 Cl atomuyla 3 bağ yapar ve 2 elektron kalır. Bu 2 elektron 1 serbest çift oluşturur.
A Seçeneği Yanlış: P atomunda 2 serbest elektron çifti olsaydı P atomu 4 elektron + 6 bağ elektronu = 10 elektron kullanırdı. P'nin valans elektron sayısı 5'tir.
C Seçeneği Yanlış: P atomunda serbest elektron çifti olmasaydı P sadece 3 bağ yapardı ve valans elektronlarının hepsi bağda kullanılırdı. Bu durumda toplam elektron sayısı farklı olurdu.
D Seçeneği Yanlış: Cl atomları genellikle tek bağ yapar çünkü oktet kuralını tamamlamak için sadece 1 elektrona ihtiyaç duyar.
E Seçeneği Yanlış: P atomu oktet kuralını ihlal etmez. 3 bağ çifti + 1 serbest çift = 8 elektron, oktet kuralına uyar.
SORU 12 - Molekül Polarlığı ve Elektronegatiflik İlişkisi (KİM.9.2.5)
Aşağıdaki tabloda bazı elementlerin elektronegatiflik değerleri verilmiştir:
Element C H O N Cl
Elektronegatiflik 2.5 2.1 3.5 3.0 3.0
CH₄, NH₃, H₂O ve CCl₄ moleküllerinin dipol momentleri hakkında hangi sıralama doğrudur?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: D) H₂O > NH₃ > CCl₄ = CH₄
Doğru Seçenek (D): H₂O açısal geometride ve O-H bağları polar olduğu için en yüksek dipol momentine sahiptir. NH₃ piramidal geometride polar. CCl₄ ve CH₄ tetrahedral geometride simetrik olduğu için dipol momentleri sıfırdır.
A Seçeneği Yanlış: CH₄'ün dipol momenti CCl₄'ten büyük değildir. Her ikisi de simetrik tetrahedral yapıda olduğu için dipol momentleri sıfırdır.
B Seçeneği Yanlış: CCl₄'ün dipol momenti sıfırdır çünkü tetrahedral geometride polar C-Cl bağlarının dipol momentleri birbirini götürür.
C Seçeneği Yanlış: CCl₄'ün dipol momenti en yüksek değildir. Tetrahedral geometride simetrik olduğu için dipol momenti sıfırdır.
E Seçeneği Yanlış: NH₃'ün dipol momenti H₂O'dan büyük değildir. O atomu N'den daha elektronegatif olduğu için H₂O'nun dipol momenti daha büyüktür.
SORU 13 - Bileşikleri Oluşturan İyon/Atomları Belirleme (KİM.9.2.6)
Aşağıdaki bileşiklerin formülleri ve adları eşleştirilmiştir:
I. Ca(NO₃)₂ - Kalsiyum nitrat
II. N₂O₄ - Dinitrojen tetraoksit
III. Fe₂(SO₄)₃ - Demir(III) sülfat
IV. PCl₃ - Fosfor triklorür
Bu eşleştirmelerden hareketle bileşikleri oluşturan iyon/atom türleri hakkında hangi çıkarım yanlıştır?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: D) IV numaralı bileşikte 3 adet tek atomlu anyon vardır
Doğru Seçenek (D): PCl₃ kovalent bağlı bir bileşiktir ve iyon içermez. P ve Cl atomları arasında elektronlar paylaşılır, iyon oluşumu gerçekleşmez. Dolayısıyla bu bileşikte anyon bulunmaz.
A Seçeneği Doğru: Ca(NO₃)₂'de NO₃⁻ çok atomlu anyon bulunur. Bu iyon birden fazla atomdan oluşur ve -1 yüküne sahiptir.
B Seçeneği Doğru: N₂O₄ iki ametal arasında oluşan kovalent bağlı bir bileşiktir. Elektronlar paylaşılır ve iyon oluşumu gerçekleşmez.
C Seçeneği Doğru: Fe₂(SO₄)₃'te Fe iyonu +3 yüklüdür. SO₄²⁻ iyonu -2 yüklü olduğu için nötr bileşik oluşturmak amacıyla Fe³⁺ olmalıdır.
E Seçeneği Doğru: Ca(NO₃)₂ ve Fe₂(SO₄)₃ metal ile ametal/çok atomlu iyon arasında oluşan iyonik bağlı bileşiklerdir.
SORU 14 - Moleküller Arası Etkileşim Ölçütleri (KİM.9.2.7)
Farklı madde türleri arasındaki etkileşimleri sınıflandırmak için aşağıdaki ölçütler kullanılmıştır:
• Etkileşim yapan türlerin elektrik yükü durumu
• Moleküllerin dipol moment durumu
• Etkileşimin kalıcı/geçici olma durumu
Bu ölçütler kullanılarak Ar-Ar, HCl-HCl, Na⁺-H₂O ve NH₃-H₂O etkileşimleri sınıflandırıldığında hangi eşleştirme doğrudur?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: C) Ar-Ar: London, HCl-HCl: Dipol-dipol, Na⁺-H₂O: İyon-dipol, NH₃-H₂O: Hidrojen bağı
Doğru Seçenek (C): Ar apolar atomlar arasında London kuvvetleri, HCl polar moleküller arasında dipol-dipol etkileşimi, Na⁺ iyonu ile polar H₂O arasında iyon-dipol etkileşimi, NH₃'teki N-H bağı ile H₂O arasında hidrojen bağı oluşur.
A Seçeneği Yanlış: NH₃-H₂O arasında Van der Waals etkileşimi değil, hidrojen bağı oluşur. NH₃'te N-H bağı bulunduğu için hidrojen bağı koşulları sağlanır.
B Seçeneği Yanlış: HCl-HCl arasında hidrojen bağı oluşmaz çünkü Cl atomu hidrojen bağı için gerekli elektronegatiflik şartını tam olarak sağlamaz.
D Seçeneği Yanlış: Ar apolar olduğu için dipol-dipol etkileşimi oluşturamaz. HCl polar molekül olduğu için London değil dipol-dipol etkileşimi oluşturur.
E Seçeneği Yanlış: Ar nötr atom olduğu için iyon-dipol etkileşimi oluşturamaz. Na⁺-H₂O arasında London kuvveti değil iyon-dipol etkileşimi oluşur.
SORU 15 - Metalik Bağın Oluşumuna İlişkin Genelleme (KİM.9.2.1)
Periyodik tablodaki metal elementlerin özellikleri incelendiğinde aşağıdaki gözlemler yapılmıştır:
• 1A grubu metalleri: Düşük erime noktası, yumuşak, tek değerlikli iyon oluşturur
• 2A grubu metalleri: Orta erime noktası, orta sertlik, iki değerlikli iyon oluşturur
• Geçiş metalleri: Yüksek erime noktası, sert, değişken değerlikli iyonlar oluşturur
Bu gözlemlerden metalik bağın doğası hakkında hangi genelleme yapılamaz?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: D) Metalik bağ sadece ana grup elementlerinde görülür
Doğru Seçenek (D): Bu genelleme yanlıştır çünkü metalik bağ ana grup elementlerinde olduğu kadar geçiş elementlerinde de görülür. Hatta geçiş metallerindeki metalik bağ genellikle daha güçlüdür.
A Seçeneği Doğru: 1A grubundan 2A grubuna ve geçiş metallerine doğru valans elektron sayısı arttıkça erime noktası ve sertlik artmaktadır. Bu durum metalik bağın güçlendiğini gösterir.
B Seçeneği Doğru: 1A grubunda +1, 2A grubunda +2 yüklü iyonlar oluşur ve erime noktaları da artar. Daha yüksek yüklü pozitif iyonlar elektron denizi ile daha güçlü etkileşim kurar.
C Seçeneği Doğru: Daha fazla valans elektronuna sahip metallerde elektron denizi daha yoğundur ve bu durum metallerin fiziksel özelliklerini olumlu etkiler.
E Seçeneği Doğru: Metal iyonu yükü ve elektron sayısı birlikte metalik bağın kuvvetini belirler. Her iki faktör de erime noktası ve sertlik gibi özellikleri etkiler.
SORU 16 - İyonik Bağda Gözlemlenmemiş Durumlara Tahmin (KİM.9.2.2)
Laboratuvarda Ca metali ile Br₂ gazının tepkimesi gözlenerek CaBr₂ oluşumu izlenmiştir. Bu gözleme dayanarak öğrencilerden aşağıdaki gözlemlenmemiş durumlar hakkında tahminlerde bulunmaları istenmiştir:
Durum 1: Sr metali ile I₂ katısının tepkimesi
Durum 2: Mg metali ile F₂ gazının tepkimesi
Durum 3: Ba metali ile Cl₂ gazının tepkimesi
Bu durumlardan hangisinde en güçlü iyonik bağ beklenir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: B) Durum 2 (MgF₂)
Doğru Seçenek (B): İyonik bağın gücü iyonların yükleri ile doğru, iyonların boyutları ile ters orantılıdır. MgF₂'de Mg²⁺ küçük boyutlu ve yüksek yüklü, F⁻ en küçük anyondur. Bu nedenle en güçlü iyonik bağ MgF₂'de beklenir.
A Seçeneği Yanlış: SrI₂'de Sr²⁺ iyonu Mg²⁺'den büyük, I⁻ iyonu F⁻'den çok büyüktür. Büyük iyonlar arasında elektrostatik etkileşim zayıftır.
C Seçeneği Yanlış: BaCl₂'de Ba²⁺ iyonu en büyük katyondur ve Cl⁻ iyonu F⁻'den büyüktür. Büyük iyonlar arasındaki mesafe fazla olduğu için elektrostatik etkileşim zayıftır.
D Seçeneği Yanlış: SrI₂ ve BaCl₂'deki iyonik bağlar eşit güçte değildir. İyon boyutları farklı olduğu için farklı bağ güçleri beklenir.
E Seçeneği Yanlış: MgF₂'deki iyonik bağ BaCl₂'dekinden çok daha güçlüdür çünkü Mg²⁺ ve F⁻ iyonları çok daha küçüktür.
SORU 17 - Ametal Atomları Arasındaki Etkileşim Süreçleri (KİM.9.2.3)
İki farklı ametal atomu arasında kovalent bağ oluşum süreci incelendiğinde aşağıdaki aşamalar gözlenmektedir:
Aşama 1: Atomlar birbirinden uzakta → Etkileşim yok
Aşama 2: Atomlar yaklaşmaya başlıyor → Zayıf çekim kuvvetleri
Aşama 3: Optimal mesafede → Güçlü çekim, bağ oluşumu
Aşama 4: Çok yakın mesafede → İtme kuvvetleri baskın
Bu süreçte hangi etkileşim türü bağ oluşumunu önler?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: D) Çekirdek-çekirdek ve elektron-elektron itme kuvvetleri
Doğru Seçenek (D): Aşama 4'te atomlar çok yaklaştığında hem pozitif çekirdekler arasında hem de elektronlar arasında güçlü itme kuvvetleri oluşur. Bu itme kuvvetleri bağ oluşumunu önler ve atomların daha yaklaşmasını engeller.
A Seçeneği Yanlış: Çekirdek-elektron çekim kuvveti bağ oluşumunu destekler, önlemez. Bu kuvvet elektronların her iki çekirdeği de çekmesini sağlar.
B Seçeneği Kısmen Doğru: Elektron-elektron itme kuvveti engelleyici faktörlerden biridir, ancak tek başına yeterli değildir. Çekirdek-çekirdek itmesi de önemlidir.
C Seçeneği Kısmen Doğru: Çekirdek-çekirdek itme kuvveti önemli bir engelleyici faktördür, ancak elektron-elektron itmesi de dikkate alınmalıdır.
E Seçeneği Yanlış: Van der Waals etkileşimleri genellikle zayıf çekim kuvvetleridir ve bağ oluşumunu önlemez. Bu etkileşimler moleküller arası etkileşimlerde rol oynar.
SORU 18 - Lewis Nokta Yapısı Önermelerini Değerlendirme (KİM.9.2.4)
Öğrenciler H₂S molekülünün Lewis nokta yapısını çizdikten sonra aşağıdaki önermeleri sunmuşlardır:
Önerme I: "Merkez atomu (S) oktet kuralını sağlar"
Önerme II: "Molekülde sadece tek bağlar bulunur"
Önerme III: "S atomunda iki serbest elektron çifti vardır"
Önerme IV: "Molekül açısal geometriye sahiptir"
Önerme V: "H atomları oktet kuralını sağlar"
H₂S için (S: 6e⁻, H: 1e⁻) hangi önermeler doğrudur?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: A) I, II, III ve IV
Doğru Seçenek (A): H₂S'de S atomu 2 H atomuyla tek bağ yapar (4 elektron) ve 2 serbest elektron çifti vardır (4 elektron), toplamda 8 elektron (I doğru). Sadece tek bağlar vardır (II doğru). 2 serbest çift (III doğru) nedeniyle açısal geometri oluşur (IV doğru). H atomları dublet kuralını sağlar, oktet değil (V yanlış).
B Seçeneği Yanlış: Önerme V yanlıştır çünkü H atomları oktet kuralını değil dublet kuralını sağlar. H atomu sadece 2 elektrona ihtiyaç duyar.
C Seçeneği Yanlış: Önerme I doğrudur çünkü S atomu oktet kuralını sağlar. 2 bağ + 2 serbest çift = 8 elektron.
D Seçeneği Yanlış: Önerme II de doğrudur çünkü H₂S'de sadece S-H tek bağları bulunur, çift bağ yoktur.
E Seçeneği Yanlış: Önerme III ve IV de doğrudur. S atomunda 2 serbest elektron çifti vardır ve bu durum açısal geometriye neden olur.
SORU 19 - Molekül Polarlığında Gözleme Dayalı Önermeler (KİM.9.2.5)
Laboratuvarda farklı sıvıların statik elektrikle yüklü cam çubukla etkileşimi gözlenmektedir:
Gözlem 1: Su, yüklü çubuğa doğru eğilim gösteriyor
Gözlem 2: Hekzan (C₆H₁₄), yüklü çubuktan etkilenmiyor
Gözlem 3: Etanol (C₂H₅OH), yüklü çubuğa doğru hafif eğilim gösteriyor
Gözlem 4: Karbon tetraklorür (CCl₄), yüklü çubuktan etkilenmiyor
Bu gözlemlerden hangi önerme yanlıştır?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: C) Moleküldeki polar bağlar her zaman dipol moment oluşturur
Doğru Seçenek (C): Bu önerme yanlıştır. CCl₄ örneği gösteriyor ki polar C-Cl bağları olmasına rağmen molekül apolar özellik gösterir çünkü tetrahedral geometride dipol momentleri birbirini götürür.
A Seçeneği Doğru: Su ve etanol gibi polar moleküller elektrik alana tepki verirken, hekzan ve CCl₄ gibi apolar moleküller etkilenmez. Bu durum polar moleküllerin daha güçlü tepki verdiğini gösterir.
B Seçeneği Doğru: Hekzan ve CCl₄ simetrik moleküllerdir ve elektrik alandan etkilenmez. Simetrik yapıda dipol momentleri birbirini götürdüğü için net dipol moment sıfırdır.
D Seçeneği Doğru: Etanol su kadar güçlü olmasa da elektrik alana tepki verir. Bu durum -OH grubunun moleküle polar karakter kazandırdığını gösterir.
E Seçeneği Doğru: Hekzan tamamen hidrokarbon zincirinden oluşur ve apolar özellik gösterir. Etanol su kadar polar değildir çünkü C₂H₅ hidrokarbon kısmı polarlığı azaltır.
SORU 20 - Bileşiklerde Atom/İyon Adları ve Bileşik Adı İlişkisi (KİM.9.2.6)
Aşağıdaki tabloda çeşitli iyonların adları ve formülleri verilmiştir:
Katyon Adı Anyon Adı
NH₄⁺ Amonyum SO₄²⁻ Sülfat
Ca²⁺ Kalsiyum PO₄³⁻ Fosfat
Al³⁺ Alüminyum CO₃²⁻ Karbonat
Bu bilgilere dayanarak (NH₄)₂SO₄, Ca₃(PO₄)₂ ve Al₂(CO₃)₃ bileşiklerinin sistematik adları hangi seçenekte doğru verilmiştir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: A) Amonyum sülfat, Kalsiyum fosfat, Alüminyum karbonat
Doğru Seçenek (A): İyonik bileşiklerin adlandırılmasında önce katyon sonra anyon adı yazılır. Ca²⁺ ve Al³⁺ sabit değerlikli iyonlar olduğu için yük belirtilmez. NH₄⁺ de sabit değerlikli çok atomlu katyondur.
B Seçeneği Yanlış: İyonik bileşiklerin adlandırılmasında sayı ön ekleri kullanılmaz. Bu ön ekler kovalent bileşiklerde kullanılır.
C Seçeneği Yanlış: NH₄⁺, Ca²⁺ ve Al³⁺ sabit değerlikli iyonlardır, dolayısıyla adlarında yük belirtilmez. Sadece değişken değerlikli metallerde yük parantez içinde belirtilir.
D Seçeneği Yanlış: Bu adlandırma yanlıştır çünkü NH₄⁺, SO₄²⁻, PO₄³⁻ ve CO₃²⁻ çok atomlu iyonlardır ve özel adları vardır.
E Seçeneği Yanlış: Yük değerleri yanlış verilmiştir. NH₄⁺ +1, Ca²⁺ +2, Al³⁺ +3 yüklüdür. Ayrıca bu iyonlar sabit değerlikli olduğu için yük belirtilmez.
SORU 21 - Moleküller Arası Etkileşimleri Gruplandırma (KİM.9.2.7)
Farklı madde sistemlerinde gözlenen etkileşimler aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır:
Grup 1: He-He, Ne-Ne, CH₄-CH₄
Grup 2: HCl-HCl, SO₂-SO₂, CO-CO
Grup 3: H₂O-H₂O, NH₃-NH₃, HF-HF
Grup 4: Na⁺-H₂O, K⁺-NH₃, Mg²⁺-H₂O
Bu gruplandırmada etkileşim kuvvetlerinin büyükten küçüğe doğru sıralaması hangisidir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: B) Grup 4 > Grup 3 > Grup 2 > Grup 1
Doğru Seçenek (B): Grup 4'te iyon-dipol etkileşimi (en güçlü), Grup 3'te hidrojen bağı (güçlü), Grup 2'de dipol-dipol etkileşimi (orta), Grup 1'de London kuvvetleri (en zayıf) vardır.
A Seçeneği Yanlış: Bu sıralama tamamen ters çevrilmiştir. London kuvvetleri en zayıf, iyon-dipol etkileşimi en güçlüdür.
C Seçeneği Yanlış: İyon-dipol etkileşimi (Grup 4) hidrojen bağından (Grup 3) daha güçlüdür çünkü iyonlar tam yüklü parçacıklardır.
D Seçeneği Yanlış: Dipol-dipol etkileşimi (Grup 2) hidrojen bağından (Grup 3) daha zayıftır. Hidrojen bağı özel bir dipol-dipol etkileşimi türüdür ve daha güçlüdür.
E Seçeneği Yanlış: Hidrojen bağı (Grup 3) dipol-dipol etkileşiminden (Grup 2) daha güçlüdür. Sıralama yanlıştır.
SORU 22 - Metalik Bağda Serbest Elektron Sayısı ve Bağ Kuvveti (KİM.9.2.1)
Aşağıdaki tabloda 3. periyot metallerinin valans elektron sayıları ve bazı özellikleri gösterilmiştir:
Metal Valans e⁻ Sayısı Pozitif İyon Erime Noktası (K) Elektrik İletkenliği
Na 1 Na⁺ 371 Orta
Mg 2 Mg²⁺ 923 İyi
Al 3 Al³⁺ 933 Çok İyi
Bu veriler analiz edildiğinde metalik bağ kuvvetini etkileyen başlıca faktör nedir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: C) Pozitif iyon yükü ve elektron denizi yoğunluğu
Doğru Seçenek (C): Tablodaki veriler gösteriyor ki valans elektron sayısı arttıkça hem pozitif iyon yükü hem de erime noktası ve iletkenlik artıyor. Bu durum elektron denizi yoğunluğunun artması ve daha yüklü pozitif iyonlarla daha güçlü etkileşim kurulması ile açıklanır.
A Seçeneği Yanlış: Atom büyüklüğü tek başına belirleyici değildir. Na, Mg ve Al atomları benzer boyutlardadır ancak metalik bağ kuvvetleri çok farklıdır.
B Seçeneği Yanlış: Sadece elektron sayısı yeterli açıklama sağlamaz. Elektronların yoğunluğu önemlidir, ancak pozitif iyonlarla etkileşim de kritik faktördür.
D Seçeneği Yanlış: Kristal yapı türü metalik özellikleri etkiler, ancak tablodaki verilere göre başlıca faktör değildir.
E Seçeneği Yanlış: Periyottaki konum genel bir gösterge olabilir, ancak spesifik olarak valans elektron sayısı ve iyon yükü değişimi önemlidir.
SORU 23 - İyonik Bağ Tahminlerinin Geçerliliğini Sorgulama (KİM.9.2.2)
Öğrenciler iyonik bileşik oluşumu hakkında aşağıdaki tahminleri yapmıştır:
Tahmin A: "Cs ve F arasında en güçlü iyonik bağ oluşur"
Tahmin B: "Li ve F arasında CsF'den daha güçlü iyonik bağ oluşur"
Tahmin C: "İyonik bağ kuvveti sadece iyon yüklerine bağlıdır"
Tahmin D: "Küçük iyonlar arası mesafe az olduğu için bağ güçlüdür"
Bu tahminlerden hangileri geçersizdir?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: A) Tahmin A ve C
Doğru Seçenek (A): Tahmin A yanlıştır çünkü LiF'de Li⁺ ve F⁻ iyonları CsF'deki Cs⁺ ve F⁻'den çok daha küçüktür, dolayısıyla aralarındaki etkileşim daha güçlüdür. Tahmin C de yanlıştır çünkü iyonik bağ kuvveti hem iyon yüklerine hem de iyon boyutlarına bağlıdır.
B Seçeneği Yanlış: Tahmin B geçerlidir çünkü Li⁺ iyonu Cs⁺'den çok daha küçük olduğu için LiF'de iyonlar arası mesafe daha kısa ve etkileşim daha güçlüdür. Tahmin D de geçerlidir.
C Seçeneği Yanlış: Tahmin D geçerlidir çünkü küçük iyonlar arasındaki mesafe az olduğu için elektrostatik etkileşim güçlüdür.
D Seçeneği Yanlış: Tahmin C kısmen doğrudur. İyon yükleri iyonik bağ kuvvetini etkileyen önemli faktörlerden biridir, ancak tek faktör değildir.
E Seçeneği Yanlış: Sadece Tahmin A değil, Tahmin C de geçersizdir çünkü iyon boyutları da iyonik bağ kuvvetini etkiler.
SORU 24 - Kovalent Bağda Gözlemlenmemiş Etkileşim Tahminleri (KİM.9.2.3)
C-H bağının oluşum sürecini gözlemleyen öğrenciler, aşağıdaki gözlemlenmemiş durumlar için tahminlerde bulunmaları istendi:
Durum 1: N-H bağı oluşumu (Elektronegatiflik farkı: 0.9)
Durum 2: F-F bağı oluşumu (Elektronegatiflik farkı: 0.0)
Durum 3: H-Cl bağı oluşumu (Elektronegatiflik farkı: 0.9)
Durum 4: O-H bağı oluşumu (Elektronegatiflik farkı: 1.4)
Bu durumlardan hangisinde elektronlar en eşit paylaşılır?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: B) Durum 2 (F-F bağı)
Doğru Seçenek (B): F-F bağında her iki atom da aynı elektronegatifliğe sahip olduğu için elektronlar tamamen eşit paylaşılır. Bu durumda apolar kovalent bağ oluşur ve elektronlar her iki çekirdekten de eşit mesafede bulunur.
A Seçeneği Yanlış: N-H bağında elektronegatiflik farkı 0.9 olduğu için elektronlar N atomuna daha yakın bulunur. Bu durumda polar kovalent bağ oluşur.
C Seçeneği Yanlış: H-Cl bağında elektronegatiflik farkı 0.9 olduğu için elektronlar Cl atomuna daha yakın bulunur. Bu durumda polar kovalent bağ oluşur.
D Seçeneği Yanlış: O-H bağında elektronegatiflik farkı 1.4 olduğu için elektronlar O atomuna çok daha yakın bulunur. Bu durumda çok polar kovalent bağ oluşur.
E Seçeneği Yanlış: Durum 1 ve 3'te elektronegatiflik farkları aynı olsa da her ikisinde de elektronlar eşit paylaşılmaz. Sadece Durum 2'de elektronlar eşit paylaşılır.
SORU 25 - Bileşik Adlandırma Kurallarına İlişkin Genelleme (KİM.9.2.6)
Farklı bileşik türlerinin adlandırma örnekleri analiz edilerek aşağıdaki genellemeler yapılmıştır:
İyonik Bileşikler: CaCl₂ (kalsiyum klorür), FeBr₃ (demir(III) bromür)
Kovalent Bileşikler: SO₃ (sülfür trioksit), N₂O₅ (dinitrojen pentaoksit)
Asitler: HCl (hidroklorik asit), H₂SO₄ (sülfürik asit)
Bazlar: NaOH (sodyum hidroksit), Ca(OH)₂ (kalsiyum hidroksit)
Bu örneklerden hareketle hangi genelleme yanlıştır?
Çözüm ve Açıklama
Doğru Cevap: C) Asit adlarında "hidro" ön eki her zaman kullanılır
Doğru Seçenek (C): Bu genelleme yanlıştır. "Hidro" ön eki sadece ikili asitlerde kullanılır. Çok atomlu anyondan türeyen asitlerde kullanılmaz. Örnekte H₂SO₄'ün adında "hidro" ön eki yoktur.
A Seçeneği Doğru: FeBr₃ örneğinde görüldüğü gibi demir değişken değerlikli metal olduğu için yükü parantez içinde belirtilir. CaCl₂'de kalsiyum sabit değerlikli olduğu için yük belirtilmez.
B Seçeneği Doğru: SO₃ ve N₂O₅ örneklerinde atom sayılarını belirten ön ekler kullanılmıştır.
D Seçeneği Doğru: NaOH ve Ca(OH)₂ örneklerinde hidroksit grubu bulunur ve bu gruplar bazik özellik kazandırır.
E Seçeneği Doğru: CaCl₂ ve FeBr₃ örneklerinde önce katyon sonra anyon adı yazılır.
9. Sınıf Kimya - Çeşitlilik Teması Açık Uçlu Sorular

9. Sınıf Kimya Dersi

Çeşitlilik Teması - Açık Uçlu Sorular

Yeni Yüzyıl Maarif Modeline Uygun 25 Açık Uçlu Soru

SORU 1 - Metalik Bağın Oluşumuna Yönelik Tümevarımsal Akıl Yürütme (KİM.9.2.1)
Aşağıdaki tabloda bazı metallerin özellikleri verilmiştir:
Metal Valans Elektron Sayısı Erime Noktası (°C) Elektrik İletkenliği
Li 1 181 Zayıf
Be 2 1287 Orta
Al 3 660 İyi
a) Bu verilerden yola çıkarak valans elektron sayısı ile metalik bağ kuvveti arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
b) Elektron denizi modelini kullanarak metalik bağın doğasını tanımlayınız.
c) Metallerin elektrik iletkenlik özelliği ile metalik bağ arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Örnek Cevap
a) Valans elektron sayısı ile metalik bağ kuvveti ilişkisi:
• Valans elektron sayısı arttıkça elektron denizi yoğunluğu artar
• Daha fazla elektron, pozitif metal iyonları ile daha güçlü elektrostatik etkileşim kurar
• Li (1 elektron) < Be (2 elektron) < Al (3 elektron) sıralamasında metalik bağ güçlenir
• Erime noktası artışı bu durumu destekler
b) Elektron denizi modeli ile metalik bağın doğası:
• Metal atomları valans elektronlarını ortak havuza verir
• Pozitif metal iyonları düzenli kristal yapıda dizilir
• Serbest elektronlar "elektron denizi" oluşturarak kristal boyunca hareket eder
• Pozitif iyonlar ile negatif elektron denizi arasında elektrostatik çekim kuvveti metalik bağı oluşturur
c) Elektrik iletkenlik ile metalik bağ ilişkisi:
• Serbest elektronların mobilitesi elektrik iletkenliği sağlar
• Daha yoğun elektron denizi daha iyi iletkenlik demektir
• Valans elektron sayısı arttıkça iletkenlik iyileşir
• Bu durum metalik bağın güçlenmesi ile paralellik gösterir
Puanlama: a) 3 puan, b) 4 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 2 - İyonik Bağın Oluşumunu Bilimsel Gözleme Dayalı Tahmin (KİM.9.2.2)
Bir öğrenci, laboratuvarda sodyum metali ile klor gazının tepkimesini gözlemliyor. Tepkime sırasında parlak bir ışık çıkışı ve beyaz kristal bir ürün oluşumu görüyor.
Gözlenen durumlar:
• Parlak sarı-turuncu ışık çıkışı
• Beyaz kristal katı oluşumu
• Isı açığa çıkışı
• Ürünün suda kolayca çözünmesi
a) Bu gözlemlerden hangileri doğrudan gözlenebilir? Hangileri çıkarımdır? Açıklayınız.
b) Gözlemlenmeyen ancak gerçekleşen elektron transferi sürecini tahmin ediniz ve açıklayınız.
c) Bu tepkimede iyonik bağ oluşumu hakkında ne tür önermelerde bulunabilirsiniz?
Örnek Cevap
a) Gözlem ve çıkarım ayrımı:
Doğrudan gözlenenler: Parlak ışık, beyaz katı oluşumu, ısı çıkışı, suda çözünme
Çıkarımlar: Elektron transferi, iyon oluşumu, elektrostatik etkileşimler
• Gözlem fiziksel olarak algılanabilir olayları içerir
• Çıkarım, gözlenen olayların nedenlerini açıklayan teorik yorumlardır
b) Elektron transferi süreci tahmini:
• Na atomu 1 valans elektronunu kaybederek Na⁺ iyonu oluşturur
• Cl atomu 1 elektron alarak Cl⁻ iyonu oluşturur
• Bu süreçte her iki atom da kararlı elektron dizilimine ulaşır
• Na: [Ne] → Na⁺: [Ne], Cl: [Ne]3s²3p⁵ → Cl⁻: [Ar]
c) İyonik bağ oluşumu önermeleri:
• Zıt yüklü iyonlar arasında elektrostatik çekim kuvveti oluşur
• Bu çekim kuvveti iyonik bağı meydana getirir
• Enerji açığa çıkışı bağ oluşumunun termodinamik olarak uygun olduğunu gösterir
• Kristal yapı oluşumu iyonların düzenli dizilimini işaret eder
Puanlama: a) 3 puan, b) 4 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 3 - Kovalent Bağ Oluşumunu Bilimsel Gözleme Dayalı Tahmin (KİM.9.2.3)
İki hidrojen atomu arasında kovalent bağ oluşumu sırasında sistem enerjisinin atomlar arası mesafeye göre değişimi aşağıdaki gibi gözlenmektedir:
• Atomlar çok uzakta: Sistem enerjisi yüksek, etkileşim yok
• Atomlar yaklaşırken: Sistem enerjisi azalıyor
• Optimal mesafede: Sistem enerjisi minimum
• Atomlar çok yakınken: Sistem enerjisi hızla artıyor
a) Bu gözlemlerden yola çıkarak kovalent bağ oluşumunu açıklayınız.
b) Sistem enerjisinin minimum olduğu noktada hangi kuvvetler dengelenir? Açıklayınız.
c) Atomlar çok yaklaştığında sistem enerjisinin artmasının nedenini tahmin ediniz.
Örnek Cevap
a) Kovalent bağ oluşumu açıklaması:
• İki H atomu yaklaştığında elektronlar her iki çekirdeği de etkiler
• Elektronlar çekirdekler arasında paylaşılmaya başlar
• Çekirdek-elektron çekim kuvvetleri sistem enerjisini düşürür
• Optimal mesafede kararlı H₂ molekülü oluşur
• Bu mesafede sistem en düşük enerjiye sahiptir
b) Minimum enerjide dengelenen kuvvetler:
Çekim kuvvetleri: Çekirdek-elektron etkileşimleri
İtme kuvvetleri: Çekirdek-çekirdek ve elektron-elektron itmesi
• Çekim kuvvetleri bağ oluşumunu destekler
• İtme kuvvetleri atomları belirli mesafede tutar
• Dengede net kuvvet sıfırdır ve sistem kararlıdır
c) Çok yakın mesafede enerji artışının nedeni:
• Pozitif çekirdekler arasında güçlü elektrostatik itme artar
• Elektron bulutları çakışarak elektron-elektron itmesi artar
• İtme kuvvetleri çekim kuvvetlerini geçer
• Sistem enerjisi hızla yükselir ve bağ oluşumu engellenir
Puanlama: a) 4 puan, b) 3 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 4 - Moleküllerin Lewis Nokta Yapısına İlişkin Çıkarım (KİM.9.2.4)
Aşağıdaki moleküllerin Lewis nokta yapıları çizilmiştir:
• CH₄: C etrafında 4 tek bağ, serbest çift yok
• NH₃: N etrafında 3 tek bağ, 1 serbest çift
• H₂O: O etrafında 2 tek bağ, 2 serbest çift
• HF: F etrafında 1 tek bağ, 3 serbest çift
a) Bu moleküllerde merkez atomlarının oktet kuralını nasıl sağladığını açıklayınız.
b) PH₃ molekülünün Lewis yapısını tahmin ediniz ve gerekçenizi belirtiniz.
c) Serbest elektron çiftlerinin molekül geometrisine etkisini değerlendiriniz.
Örnek Cevap
a) Oktet kuralının sağlanması:
• CH₄: C atomu 4 bağ çifti ile 8 elektron (4×2=8)
• NH₃: N atomu 3 bağ + 1 serbest çift = 8 elektron
• H₂O: O atomu 2 bağ + 2 serbest çift = 8 elektron
• HF: F atomu 1 bağ + 3 serbest çift = 8 elektron
• Merkez atomlar bağ ve serbest elektron çiftleri ile oktet kuralını sağlar
b) PH₃ molekülünün Lewis yapısı:
• P atomu 5A grubunda, 5 valans elektronu var
• 3 H atomu ile 3 tek bağ yapar (6 elektron kullanır)
• Geriye kalan 2 elektron 1 serbest çift oluşturur
• Lewis yapısı: P etrafında 3 tek bağ + 1 serbest çift
• NH₃ ile benzer yapıda olacaktır (aynı grup)
c) Serbest çiftlerin geometriye etkisi:
• Serbest elektron çiftleri yer kaplar ve bağ çiftlerini iter
• CH₄ (serbest çift yok): Tetrahedral geometri
• NH₃ (1 serbest çift): Piramidal geometri
• H₂O (2 serbest çift): Açısal geometri
• Serbest çift sayısı arttıkça molekül geometrisi değişir
Puanlama: a) 3 puan, b) 4 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 5 - Molekülleri Polar ya da Apolar Olarak Sınıflandırma (KİM.9.2.5)
Laboratuvarda farklı sıvıların elektrik alanındaki davranışları gözlenmektedir:
Molekül Elektrik Alandaki Davranış Molekül Geometrisi Elektronegatiflik Farkı
H₂O Güçlü sapma Açısal 1.4 (O-H)
CO₂ Sapma yok Doğrusal 1.0 (C-O)
NH₃ Orta sapma Piramidal 0.9 (N-H)
CCl₄ Sapma yok Tetrahedral 0.5 (C-Cl)
a) Bu gözlemlerden yola çıkarak molekül polarlığını etkileyen faktörleri belirleyiniz.
b) Neden CO₂ ve CCl₄ polar bağlara sahip olmasına rağmen apolar özellik gösterir? Açıklayınız.
c) CHCl₃ molekülünün polar mı yoksa apolar mı olacağını tahmin ediniz ve gerekçenizi belirtiniz.
Örnek Cevap
a) Molekül polarlığını etkileyen faktörler:
• Bağ polarlığı: Atomlar arası elektronegatiflik farkı
• Molekül geometrisi: Dipol momentlerinin yönü ve büyüklüğü
• Simetri: Simetrik yapıda dipol momentleri birbirini götürür
• Sonuç: Hem bağ polarlığı hem geometri birlikte etkilidir
b) CO₂ ve CCl₄'ün apolar olması:
• CO₂: Doğrusal geometride iki C=O bağının dipol momentleri zıt yönlü
• Dipol momentleri birbirini götürerek net dipol moment sıfır olur
• CCl₄: Tetrahedral geometride dört C-Cl bağının dipol momentleri
• Simetrik dağılım nedeniyle net dipol moment sıfırdır
• Molekül geometrisi bağ polarlığını etkisiz hale getirir
c) CHCl₃ molekülünün polarlığı tahmini:
• CHCl₃ tetrahedral geometriye sahiptir
• Ancak CCl₄'ten farklı olarak asimetrik yapıdadır
• C-H bağı (Δχ ≈ 0.4) ve C-Cl bağları (Δχ ≈ 0.5) farklı
• Dipol momentleri tam olarak birbirini götürmez
• Sonuç: CHCl₃ polar moleküldür
Puanlama: a) 3 puan, b) 4 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 6 - Bileşiklerin Adlandırma Kurallarına İlişkin Tümdengelimsel Akıl Yürütme (KİM.9.2.6)
Aşağıdaki bileşiklerin formül ve adları verilmiştir:
İyonik Bileşikler:
• NaCl → Sodyum klorür
• CaF₂ → Kalsiyum florür
• FeCl₃ → Demir(III) klorür
• Cu₂O → Bakır(I) oksit

Kovalent Bileşikler:
• CO → Karbon monoksit
• SO₂ → Sülfür dioksit
• N₂O₅ → Dinitrojen pentaoksit
• PCl₅ → Fosfor pentaklorür
a) İyonik bileşiklerin adlandırma kurallarını bu örneklerden çıkarınız.
b) Kovalent bileşiklerin adlandırma kurallarını belirleyiniz.
c) Bu kurallara göre Mn₂O₇ ve BrF₃ bileşiklerini adlandırınız.
Örnek Cevap
a) İyonik bileşik adlandırma kuralları:
• Önce katyon (metal) adı yazılır
• Sonra anyon (ametal) adı "-ür" eki ile yazılır
• Sabit değerlikli metallerde yük belirtilmez (Na⁺, Ca²⁺)
• Değişken değerlikli metallerde yük Roma rakamıyla parantez içinde belirtilir
• Örnek: Fe³⁺ → demir(III), Cu⁺ → bakır(I)
b) Kovalent bileşik adlandırma kuralları:
• Önce daha az elektronegatif element adı yazılır
• Sonra daha elektronegatif element adı "-it" eki ile yazılır
• Atom sayıları Latince ön eklerle belirtilir:
- mono (1), di (2), tri (3), tetra (4), penta (5)
• İlk element tek atomse "mono" eki kullanılmaz
• İkinci element her zaman ön ek alır
c) Verilen bileşiklerin adlandırılması:
• Mn₂O₇: Dimangan heptaoksit
- 2 Mn atomu: "di" ön eki
- 7 O atomu: "hepta" ön eki
• BrF₃: Brom triflorür
- 1 Br atomu: ön ek yok
- 3 F atomu: "tri" ön eki
Puanlama: a) 4 puan, b) 3 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 7 - Moleküller Arası Etkileşimleri Sınıflandırma (KİM.9.2.7)
Farklı madde sistemlerinde gözlenen etkileşimler ve özellikleri aşağıda verilmiştir:
Madde Sistemi Kaynama Noktası (°C) Suda Çözünürlük Molekül Türü
He - He -269 Çok az Apolar atom
HCl - HCl -85 Çok iyi Polar molekül
H₂O - H₂O 100 - Polar molekül (N-H, O-H, F-H bağlı)
Na⁺ - H₂O - Çok iyi İyon - polar molekül
a) Bu sistemlerdeki moleküller arası etkileşim türlerini belirleyiniz ve sınıflandırınız.
b) Etkileşim kuvvetlerini güçten zayıfa doğru sıralayınız ve gerekçenizi belirtiniz.
c) Kaynama noktaları ile etkileşim kuvvetleri arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.
Örnek Cevap
a) Moleküller arası etkileşim türleri:
• He-He: London kuvvetleri (van der Waals)
- Apolar atomlar arasında geçici dipol etkileşimi
• HCl-HCl: Dipol-dipol etkileşimi
- Polar moleküller arasında kalıcı dipol etkileşimi
• H₂O-H₂O: Hidrojen bağı
- O-H bağı olan moleküllerde özel dipol-dipol etkileşimi
• Na⁺-H₂O: İyon-dipol etkileşimi
- İyon ile polar molekül arasında elektrostatik etkileşim
b) Etkileşim kuvvetlerinin sıralaması:
En güçlü → En zayıf:
1. İyon-dipol (Na⁺-H₂O): Tam yüklü iyon etkileşimi
2. Hidrojen bağı (H₂O-H₂O): Özel dipol-dipol etkileşimi
3. Dipol-dipol (HCl-HCl): Kalıcı dipol etkileşimi
4. London kuvvetleri (He-He): Geçici dipol etkileşimi

Gerekçe: İyon yükleri > kalıcı dipoller > geçici dipoller
c) Kaynama noktası ile etkileşim kuvveti ilişkisi:
• Güçlü etkileşimler yüksek kaynama noktası gerektirir
• H₂O (100°C): Hidrojen bağı nedeniyle yüksek
• HCl (-85°C): Dipol-dipol etkileşimi orta seviye
• He (-269°C): Zayıf London kuvvetleri
• Molekülleri ayırmak için daha fazla enerji = yüksek kaynama noktası
Puanlama: a) 4 puan, b) 3 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 8 - Metalik Bağda Pozitif İyonlar ve Elektron Denizi Örüntüsü (KİM.9.2.1)
Farklı metal türlerinin kristal yapıları ve özellikleri incelenmektedir:
Gözlenen özellikler:
• Metallerin parlaklığı elektron yoğunluğu ile değişir
• Süneklik ve şekil verilebilirlik elektron mobilitesi ile ilgilidir
• İletkenlik elektron denizi yoğunluğuna bağlıdır
• Erime noktası pozitif iyon yükü ile artar
a) Bu gözlemlerden metalik bağın elektron denizi modelini açıklayınız.
b) Metallerin fiziksel özelliklerinin metalik bağ ile ilişkisini analiz ediniz.
c) Neden metallerde elektronlar belirli atomlara bağlı kalmaz? Açıklayınız.
Örnek Cevap
a) Elektron denizi modeli açıklaması:
• Metal atomları valans elektronlarını kristal yapıya verir
• Pozitif metal iyonları düzenli kristal kafeste dizilir
• Serbest elektronlar "elektron denizi" oluşturarak kristal boyunca hareket eder
• Bu deniz pozitif iyonları bir arada tutar
• Elektron yoğunluğu arttıkça metalik bağ güçlenir
b) Fiziksel özellikler ile metalik bağ ilişkisi:
• Parlaklık: Serbest elektronlar ışığı yansıtır
• İletkenlik: Mobil elektronlar elektrik akımını taşır
• Süneklik: Elektronlar hareket ederek bağları korur
• Erime noktası: Güçlü metalik bağ yüksek erime noktası
• Elektron denizi yoğunluğu ile özellikler doğru orantılıdır
c) Elektronların bağlı kalmamasının nedeni:
• Metal atomlarının iyonlaşma enerjileri düşüktür
• Valans elektronları gevşek bağlıdır
• Kristal yapıda çok sayıda komşu atom vardır
• Elektronlar birden fazla çekirdek tarafından çekilir
• Bu durum elektronların delokalizasyonunu sağlar
Puanlama: a) 4 puan, b) 3 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 9 - İyonik Bağda Gözleme Dayalı ve Olmayan Önermeler (KİM.9.2.2)
Magnezyum şeridinin oksijen gazında yanması deneyinde aşağıdaki gözlemler kaydedilmiştir:
Deney gözlemleri:
• Magnezyum şeridi parlak beyaz ışıkla yanar
• Beyaz renkli toz halinde ürün oluşur
• Çok fazla ısı açığa çıkar
• Ürün suya eklendiğinde çözünür
• Çözelti bazik özellik gösterir
a) Bu gözlemlerden hangileri doğrudan algılanabilir? Hangileri çıkarım gerektirir?
b) Gözlemlenemeyen elektron transferi sürecini nasıl tahmin edebiliriz?
c) Bu deney sonuçlarından iyonik bağ oluşumu hakkında ne tür sonuçlar çıkarabilirsiniz?
Örnek Cevap
a) Gözlem ve çıkarım analizi:
Doğrudan gözlenenler:
• Parlak beyaz ışık çıkışı (görsel gözlem)
• Beyaz toz oluşumu (görsel gözlem)
• Isı açığa çıkışı (termal algı)
• Suda çözünme (fiziksel davranış)
• Bazik özellik (kimyasal test sonucu)

Çıkarım gerektiren:
• Elektron transferi süreci
• İyon oluşumu
• Elektrostatik etkileşimler
b) Elektron transferi tahmini:
• Mg atomu 2 valans elektronunu kaybeder: Mg → Mg²⁺ + 2e⁻
• O atomu 2 elektron kazanır: O + 2e⁻ → O²⁻
• Her iki atom da kararlı elektron dizilimine ulaşır
• Mg²⁺: [Ne] konfigürasyonu (kararlı)
• O²⁻: [Ne] konfigürasyonu (kararlı)
• Enerji açığa çıkışı bu süreci destekler
c) İyonik bağ oluşumu sonuçları:
• Zıt yüklü iyonlar arasında güçlü elektrostatik çekim oluşur
• MgO kristal yapısı iyonik bağlarla bir arada tutulur
• Yüksek enerji açığa çıkışı güçlü iyonik bağı işaret eder
• Suda çözünme iyonik yapıyı doğrular
• Mg²⁺ ve O²⁻ iyonlarının hidratasyonu çözünmeyi sağlar
Puanlama: a) 3 puan, b) 4 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 10 - Kovalent Bağ Tahminlerinin Geçerliliğini Sorgulama (KİM.9.2.3)
Farklı ametal çiftleri arasındaki bağ oluşumu hakkında aşağıdaki tahminler yapılmıştır:
Tahmin 1: "C-C bağında elektronlar eşit paylaşılır"
Tahmin 2: "H-F bağında elektronlar F atomuna daha yakın bulunur"
Tahmin 3: "N-N bağında elektronlar tamamen N atomlarından birine geçer"
Tahmin 4: "Cl-Cl bağında elektronlar her iki atom arasında eşit dağılır"
Tahmin 5: "O-H bağında elektronlar H atomunda yoğunlaşır"
a) Bu tahminlerin geçerliliğini elektronegatiflik kavramını kullanarak değerlendiriniz.
b) Geçersiz tahminleri belirleyiniz ve neden yanlış olduklarını açıklayınız.
c) Kovalent bağda elektron paylaşımının temel ilkelerini açıklayınız.
Örnek Cevap
a) Tahminlerin elektronegatiflik ile değerlendirilmesi:
• Tahmin 1 (C-C): Geçerli - Aynı atom, eşit elektronegatiflik
• Tahmin 2 (H-F): Geçerli - F daha elektronegatif (4.0 > 2.1)
• Tahmin 3 (N-N): Geçersiz - Aynı atom arası tamamen transfer olmaz
• Tahmin 4 (Cl-Cl): Geçerli - Aynı atom, eşit dağılım
• Tahmin 5 (O-H): Geçersiz - O daha elektronegatif (3.5 > 2.1)
b) Geçersiz tahminler ve nedenleri:
• Tahmin 3 yanlış: N-N bağında atomlar aynı türden
- Kovalent bağda elektronlar paylaşılır, transfer olmaz
- Tamamen transfer iyonik bağın özelliğidir
• Tahmin 5 yanlış: O-H bağında O daha elektronegatif
- Elektronlar O atomuna daha yakın bulunur
- H atomu elektron yoğunluğunu çekemez
c) Kovalent bağda elektron paylaşımının temel ilkeleri:
• Elektronlar atomlar arasında paylaşılır, transfer olmaz
• Elektronegatiflik farkı paylaşım şeklini belirler:
- Δχ = 0: Eşit paylaşım (apolar kovalent)
- 0 < Δχ < 1.7: Eşit olmayan paylaşım (polar kovalent)
• Daha elektronegatif atom elektron yoğunluğunu çeker
• Paylaşılan elektronlar her iki çekirdeği de çeker
Puanlama: a) 3 puan, b) 4 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 11 - Lewis Nokta Yapısına İlişkin Problem Çözme (KİM.9.2.4)
H₂S molekülünün yapısal özelliklerini incelemek için Lewis nokta yapısı çizilecektir.
Verilen bilgiler:
• S atomu: 6A grubu, 6 valans elektronu
• H atomu: 1A grubu, 1 valans elektronu
• Toplam valans elektron sayısı: 8
• Molekül nötr yüklü
a) H₂S molekülünün Lewis nokta yapısını çiziniz ve açıklayınız.
b) S atomunun oktet kuralını nasıl sağladığını analiz ediniz.
c) Bu yapıdan hareketle molekülün geometrisini ve polarlığını tahmin ediniz.
Örnek Cevap
a) H₂S Lewis nokta yapısı:
• S merkez atom olarak ortalanır
• İki H atomu S'ye tek bağlarla bağlanır
• S atomu etrafında 2 bağ çifti (4 elektron) yer alır
• S atomunda 2 serbest elektron çifti (4 elektron) kalır
• Lewis yapısı: H-S-H (S üzerinde 2 serbest çift)
• Toplam: 2 bağ + 2 serbest çift = 8 elektron
b) S atomunun oktet kuralı analizi:
• S atomu etrafında toplam 8 elektron bulunur
• 2 bağ çifti: 4 elektron (H atomlarıyla paylaşılan)
• 2 serbest çift: 4 elektron (S atomuna ait)
• Toplam: 4 + 4 = 8 elektron (oktet kuralı sağlanır)
• H atomları dublet kuralını sağlar (2 elektron)
c) Geometri ve polarlık tahmini:
• Geometri: Açısal (bent)
- 2 bağ çifti + 2 serbest çift
- Serbest çiftler bağ çiftlerini iter
- H₂O ile benzer yapı
• Polarlık: Polar molekül
- S-H bağları polar (Δχ ≈ 0.4)
- Açısal geometri nedeniyle dipol momentleri birbirini götürmez
- Net dipol moment var
Puanlama: a) 4 puan, b) 3 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 12 - Molekül Polarlığı ve Elektronegatiflik Derinlemesine Analizi (KİM.9.2.5)
Aşağıdaki moleküllerin elektronegatiflik değerleri ve geometrik yapıları verilmiştir:
Molekül Merkez Atom Çevre Atomları Elektronegatiflik Farkı Geometri
BF₃ B (2.0) F (4.0) 2.0 Düzlemsel üçgen
NF₃ N (3.0) F (4.0) 1.0 Piramidal
CF₄ C (2.5) F (4.0) 1.5 Tetrahedral
a) Bu moleküllerin polar/apolar özelliklerini belirleyiniz ve gerekçelerini açıklayınız.
b) Neden benzer elektronegatiflik farklarına sahip moleküller farklı polarlık özelliği gösterebilir?
c) Dipol momentinin büyüklüğünü etkileyen faktörleri analiz ediniz.
Örnek Cevap
a) Moleküllerin polarlık analizi:
• BF₃ - Apolar:
- B-F bağları polar (Δχ = 2.0)
- Düzlemsel üçgen geometri simetrik
- Üç dipol moment birbirini götürür → Net dipol = 0
• NF₃ - Polar:
- N-F bağları polar (Δχ = 1.0)
- Piramidal geometri asimetrik
- Serbest çift dipol momentini etkiler → Net dipol ≠ 0
• CF₄ - Apolar:
- C-F bağları polar (Δχ = 1.5)
- Tetrahedral geometri simetrik
- Dört dipol moment birbirini götürür → Net dipol = 0
b) Elektronegatiflik farkı ile polarlık arasındaki çelişki:
• Bağ polarlığı tek başına molekül polarlığını belirlemez
• Molekül geometrisi kritik faktördür:
- Simetrik yapı: Dipol momentleri birbirini götürür
- Asimetrik yapı: Net dipol moment oluşur
• CF₄ daha polar bağlara sahip ama apolar molekül
• NF₃ daha az polar bağlara sahip ama polar molekül
• Serbest elektron çiftleri de geometriyi etkiler
c) Dipol momentini etkileyen faktörler:
• Bağ polarlığı: Elektronegatiflik farkı büyük → büyük dipol
• Bağ uzunluğu: Uzun bağ → büyük dipol moment
• Molekül geometrisi: Dipol momentlerinin vektörel toplamı
• Serbest elektron çiftleri: Ekstra dipol katkısı
• Rezonans yapıları: Ortalama dipol etkisi
• Dipol moment = q × d (yük × mesafe)
Puanlama: a) 4 puan, b) 3 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 13 - Bileşiklerin Adlandırma Kuralları Uygulaması (KİM.9.2.6)
Aşağıdaki bileşik formülleri verilmiştir. Bu bileşiklerin sistematik adlarını bulmanız istenmektedir:
İyonik Bileşikler:
• Al₂O₃
• FeS
• Cu(NO₃)₂
• NH₄Cl

Kovalent Bileşikler:
• SF₆
• P₄O₁₀
• ClO₂
• N₂H₄
a) İyonik bileşiklerin sistematik adlarını yazınız. Değişken değerlikli metalleri nasıl belirlediğinizi açıklayınız.
b) Kovalent bileşiklerin sistematik adlarını yazınız ve kullandığınız ön ekleri açıklayınız.
c) İyonik ve kovalent bileşik adlandırma kuralları arasındaki temel farkları özetleyiniz.
Örnek Cevap
a) İyonik bileşiklerin sistematik adları:
• Al₂O₃: Alüminyum oksit
- Al sabit değerlikli (+3), yük belirtilmez
• FeS: Demir(II) sülfür
- Fe değişken değerlikli, S²⁻ için Fe²⁺ gerekli
• Cu(NO₃)₂: Bakır(II) nitrat
- Cu değişken değerlikli, NO₃⁻ için Cu²⁺ gerekli
• NH₄Cl: Amonyum klorür
- NH₄⁺ çok atomlu katyon, sabit yüklü

Değişken değerlikli metal belirleme: Anyon yükünden katyon yükü hesaplanır
b) Kovalent bileşiklerin sistematik adları:
• SF₆: Sülfür heksaflorür
- 1 S atomu (ön ek yok), 6 F atomu (heksa)
• P₄O₁₀: Tetrafosfor dekaoksit
- 4 P atomu (tetra), 10 O atomu (deka)
• ClO₂: Klor dioksit
- 1 Cl atomu (ön ek yok), 2 O atomu (di)
• N₂H₄: Dinitrojen tetrahidrür
- 2 N atomu (di), 4 H atomu (tetra)

Ön ekler: mono(1), di(2), tri(3), tetra(4), penta(5), heksa(6), deka(10)
c) İyonik ve kovalent adlandırma farkları:
İyonik bileşikler:
• Katyon + anyon adı kullanılır
• Sayı ön ekleri kullanılmaz
• Değişken değerlikli metallerde yük belirtilir
• Çok atomlu iyonların özel adları kullanılır
Kovalent bileşikler:
• Atom sayıları ön eklerle belirtilir
• Daha az elektronegatif element önce yazılır
• İkinci element "-ür" eki alır
• Birinci elementte tek atom varsa "mono" kullanılmaz
Puanlama: a) 4 puan, b) 3 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 14 - Moleküler Etkileşimlerin Derinlemesine Analizi (KİM.9.2.7)
Farklı madde sistemlerinin fiziksel özelliklerini etkileyen moleküler etkileşimler araştırılmaktadır:
Madde Molekül Yapısı Kaynama Noktası (°C) Suda Çözünürlük Viskozite
CH₄ Apolar, küçük -162 Çok az Çok düşük
C₄H₁₀ Apolar, büyük -0.5 Çok az Düşük
HCl Polar, küçük -85 Çok iyi Düşük
H₂O Polar, H-bağı 100 - Yüksek
a) Bu maddelerdeki moleküler etkileşim türlerini belirleyiniz ve güçten zayıfa doğru sıralayınız.
b) Molekül boyutunun London kuvvetlerine etkisini CH₄ ve C₄H₁₀ örnekleriyle açıklayınız.
c) Fiziksel özelliklerin moleküler etkileşimlerle ilişkisini analiz ediniz.
Örnek Cevap
a) Moleküler etkileşim türleri ve sıralaması:
• CH₄: London kuvvetleri (zayıf)
- Apolar molekül, geçici dipol etkileşimi
• C₄H₁₀: London kuvvetleri (orta)
- Apolar ama daha büyük molekül
• HCl: Dipol-dipol etkileşimi
- Polar molekül, kalıcı dipol etkileşimi
• H₂O: Hidrojen bağı (güçlü)
- O-H bağı olan moleküllerde özel etkileşim

Güç sıralaması: H₂O > HCl > C₄H₁₀ > CH₄
b) Molekül boyutunun London kuvvetlerine etkisi:
• Elektron sayısı artışı:
- CH₄: 10 elektron, C₄H₁₀: 58 elektron
- Daha fazla elektron → daha kolay polarizasyon
• Molekül yüzey alanı:
- Büyük moleküller daha fazla temas alanına sahip
- Daha fazla van der Waals etkileşimi
• Sonuç:
- C₄H₁₀'un kaynama noktası CH₄'ten 160°C yüksek
- London kuvvetleri molekül boyutu ile artar
c) Fiziksel özellikler ile moleküler etkileşim ilişkisi:
• Kaynama noktası: Güçlü etkileşim = yüksek kaynama noktası
- Molekülleri ayırmak için daha fazla enerji gerekir
• Çözünürlük: "Benzer benzeri çözer" kuralı
- Polar maddeler polar çözücülerde çözünür
- HCl ve H₂O polar → iyi çözünürlük
• Viskozite: Moleküler etkileşim direnci
- H₂O'da hidrojen bağları akışı zorlaştırır
- Güçlü etkileşim = yüksek viskozite
Puanlama: a) 4 puan, b) 3 puan, c) 3 puan (Toplam: 10 puan)
SORU 15 - Bağ Türlerinin Karşılaştırmalı Analizi (Sentez Sorusu)
Üç farklı madde örneği verilmiştir: Sodyum klorür (NaCl), su (H₂O) ve alüminyum metal (Al).
Gözlenen özellikler:
• NaCl: Yüksek erime noktası, suda çözünür, katıda elektrik iletmez
• H₂O: Orta kaynama noktası, polar çözücü, elektrik iletmez
• Al: Çok yüksek erime noktası, elektrik iletir, sünektir
a) Bu üç maddedeki bağ türlerini belirleyiniz ve her birinin oluşum mekanizmasını açıklayınız.
b) Gözlenen fiziksel özellikleri bağ türleri ile ilişkilendirerek açıklayınız.
c) Bu üç bağ türünün elektron davranışı açısından karşılaştırmasını yapınız.
Örnek Cevap
a) Bağ türleri ve oluşum mekanizmaları:
• NaCl - İyonik bağ:
- Na atomu 1 elektron verir: Na → Na⁺ + e⁻
- Cl atomu 1 elektron alır: Cl + e⁻ → Cl⁻
- Na⁺ ve Cl⁻ arasında elektrostatik çekim
• H₂O - Kovalent bağ:
- O atomu 2 H atomuyla elektron paylaşır
- Her O-H bağında 2 elektron ortaklaşa kullanılır
- Polar kovalent bağ (O daha elektronegatif)
• Al - Metalik bağ:
- Al atomları valans elektronlarını ortak havuza verir
- Al³⁺ iyonları düzenli dizilim gösterir
- Elektron denizi pozitif iyonları bir arada tutar
b) Fiziksel özellikler ile bağ türü ilişkisi:
• Erime/kaynama noktası:
- Al > NaCl > H₂O (metalik > iyonik > kovalent)
- Bağ kuvveti arttıkça erime noktası artar
• Elektrik iletkenliği:
- Al: Serbest elektronlar iletkenlik sağlar
- NaCl: Katıda iyonlar sabit, erimiş halde iletir
- H₂O: Serbest yük taşıyıcısı yok
• Çözünürlük:
- NaCl: İyonlar polar çözücüde hidratlanır
- H₂O: Polar molekül, polar çözücü
• Mekanik özellikler:
- Al: Süneklik (elektron denizi hareket eder)
- NaCl: Kırılganlık (iyon tabakası kayması)
c) Elektron davranışı karşılaştırması:
• İyonik bağ (NaCl):
- Elektronlar tamamen transfer olur
- Belirli iyonlara lokalize olur
- Elektrostatik çekim ile tutulur
• Kovalent bağ (H₂O):
- Elektronlar atomlar arasında paylaşılır
- Belirli bağlara lokalize olur
- Her iki çekirdeği de çeker
• Metalik bağ (Al):
- Elektronlar tamamen delokalize olur
- Kristal boyunca serbestçe hareket eder
- Elektron denizi oluşturur
Puanlama: a) 4 puan, b) 4 puan, c) 2 puan (Toplam: 10 puan)
Not: Bu sorular yeni yüzyıl maarif modeline uygun olarak hazırlanmıştır. Her soru farklı bilişsel becerileri ölçmekte ve öğrencilerin analitik düşünme, sentez yapma ve değerlendirme yeteneklerini geliştirmektedir. Puanlama kriterleri her sorunun altında detaylı olarak belirtilmiştir.
9. Sınıf Kimya - Çeşitlilik Teması Etkinlikleri

9. Sınıf Kimya Dersi

Çeşitlilik Teması - Etkinlik Çalışma Yaprakları

Yeni Yüzyıl Maarif Modeline Uygun 10 Etkinlik

ETKİNLİK 1: METALIK BAĞ MODELLEMESİ
Adı Soyadı: ___________________
🎯 Etkinlik Amacı:
Farklı metallerin valans elektron sayıları ile fiziksel özelikleri arasındaki ilişkiyi gözlemleyerek metalik bağın doğasını anlama (KİM.9.2.1)
🧪 Gerekli Malzemeler:
• Metal örnekleri (Na, Mg, Al parçaları)
• Periyodik tablo
• Gözlem formu
• Renkli kalemler (modelleme için)
🔬 İşlem Basamakları:
1. Aşağıdaki tablodaki metal örneklerini inceleyin
2. Her metalin valans elektron sayısını belirleyin
3. Metallerin parlaklık ve sertlik özelliklerini gözlemleyin
4. Elektron denizi modelini çizin
📝 Çalışma Yaprağı
BÖLÜM A: Gözlem Tablosu
Metal Grup Valans Elektron Sayısı Parlaklık (1-5) Sertlik (1-5) Pozitif İyon
Na
Mg
Al
BÖLÜM B: Elektron Denizi Modeli Çizimi

Al metali için elektron denizi modelini çiziniz:





BÖLÜM C: Analiz Soruları

1. Valans elektron sayısı ile metalik özellikler arasında nasıl bir ilişki vardır?

2. Elektron denizi modeline göre metallerin elektrik iletkenliğini açıklayınız.

3. Neden Al metali Na metalinden daha sert ve parlaktır?

📊 Değerlendirme Kriterleri:
• Tabloyu doğru doldurma (25 puan)
• Elektron denizi modelini doğru çizme (25 puan)
• Analiz sorularını bilimsel açıklama (50 puan)
ETKİNLİK 2: İYONİK BAĞ GÖZLEM LABORATUVARI
Adı Soyadı: ___________________
🎯 Etkinlik Amacı:
İyonik bileşik oluşumu sırasında gerçekleşen gözlenebilir olayları ayırt etme ve elektron transferi sürecini tahmin etme (KİM.9.2.2)
🧪 Gerekli Malzemeler:
• Video: NaCl oluşumu
• Gözlem formu
• Periyodik tablo
• Renkli kalemler
🔬 İşlem Basamakları:
1. Na + Cl₂ tepkimesi videosunu izleyin
2. Gözlediğiniz olayları kaydedin
3. Gözlem ve çıkarım ayrımı yapın
4. Elektron transferi sürecini modelleyin
📝 Çalışma Yaprağı
BÖLÜM A: Gözlem Kayıt Tablosu
Gözlenen Olay Gözlem mi? (✓/✗) Çıkarım mı? (✓/✗) Açıklama
Parlak ışık çıkışı
Beyaz katı oluşumu
Na atomu elektron kaybeder
Cl atomu elektron kazanır
İyonlar arası çekim kuvveti
BÖLÜM B: Elektron Transfer Modeli

Na → Na⁺ + e⁻ sürecini çiziniz:




Cl + e⁻ → Cl⁻ sürecini çiziniz:




BÖLÜM C: Tahmin ve Sorgulama

1. Mg + Br₂ tepkimesinde ne gözlemeyi beklersiniz? Neden?

2. İyonik bağ oluşumunun termodinamik olarak uygun olduğunu nasıl anlarsınız?

📊 Değerlendirme Kriterleri:
• Gözlem-çıkarım ayrımını doğru yapma (30 puan)
• Elektron transfer modelini çizme (35 puan)
• Tahmin ve sorgulama becerileri (35 puan)
ETKİNLİK 3: KOVALENT BAĞ SİMÜLASYONU
Adı Soyadı: ___________________
🎯 Etkinlik Amacı:
Kovalent bağ oluşumu sırasında sistem enerjisindeki değişimleri analiz ederek bağ oluşum mekanizmasını anlama (KİM.9.2.3)
🧪 Gerekli Malzemeler:
• H₂ oluşumu simülasyon videosu
• Enerji-mesafe grafiği
• Çalışma yaprağı
• Hesap makinesi
🔬 İşlem Basamakları:
1. H + H → H₂ simülasyonunu izleyin
2. Farklı mesafelerdeki sistem enerjilerini kaydedin
3. Enerji-mesafe grafiğini çizin
4. Kuvvet analizi yapın
📝 Çalışma Yaprağı
BÖLÜM A: Enerji Verileri
Atomlar Arası Mesafe (Å) Sistem Enerjisi (kJ/mol) Baskın Kuvvet Türü Açıklama
∞ (çok uzak) 0
2.0 -200
0.74 (optimal) -436
0.5 +500
0.3 +2000
BÖLÜM B: Enerji-Mesafe Grafiği

Yukarıdaki verileri kullanarak enerji-mesafe grafiğini çiziniz:






BÖLÜM C: Kuvvet Analizi

1. Optimal bağ mesafesinde hangi kuvvetler dengelenir?

2. Atomlar çok yaklaştığında sistem enerjisi neden artar?

3. N₂ molekülünün H₂'den daha güçlü bağa sahip olmasının nedeni nedir?

📊 Değerlendirme Kriterleri:
• Veri tablosunu doğru doldurma (25 puan)
• Grafik çizimi ve yorumlama (35 puan)
• Kuvvet analizi ve tahmin (40 puan)
ETKİNLİK 4: LEWIS YAPISI PUZZLE ETKİNLİĞİ
Adı Soyadı: ___________________
🎯 Etkinlik Amacı:
Farklı moleküllerin Lewis nokta yapılarını çizerek molekül geometrisi ve özellikler arasında ilişki kurma (KİM.9.2.4)
🧪 Gerekli Malzemeler:
• Periyodik tablo
• Renkli kalemler
• Molekül modelleri (isteğe bağlı)
• Hesap makinesi
🔬 İşlem Basamakları:
1. Verilen moleküller için valans elektron sayısını hesaplayın
2. Lewis nokta yapılarını çizin
3. Molekül geometrilerini tahmin edin
4. Özellikler arasında ilişki kurun
📝 Çalışma Yaprağı
BÖLÜM A: Lewis Yapısı Analizi
Molekül Toplam Valans e⁻ Lewis Yapısı Bağ Çifti Serbest Çift Geometri
CH₄
NH₃
H₂O
HF
BÖLÜM B: Özellik Tahmin Tablosu

PH₃ molekülü için aşağıdaki bilgileri tahmin ediniz:

1. Toplam valans elektron sayısı:

2. Lewis nokta yapısı:

3. Molekül geometrisi ve gerekçesi:

BÖLÜM C: Karşılaştırmalı Analiz

1. CH₄, NH₃, H₂O molekülleri arasında geometri farklılığının nedeni nedir?

2. Serbest elektron çiftlerinin molekül şekline etkisini açıklayınız.

📊 Değerlendirme Kriterleri:
• Lewis yapılarını doğru çizme (40 puan)
• Geometri tahminleri (30 puan)
• Karşılaştırmalı analiz (30 puan)
ETKİNLİK 5: MOLEKÜL POLARLIĞI LABORATUVARI
Adı Soyadı: ___________________
🎯 Etkinlik Amacı:
Farklı sıvıların elektrik alanındaki davranışlarını gözlemleyerek molekül polarlığını belirlemek ve faktörlerini analiz etme (KİM.9.2.5)
🧪 Gerekli Malzemeler:
• Su, etanol, hekzan örnekleri
• Plastik çubuk ve yün kumaş
• Büret veya damlalık
• Gözlem formu
• Elektroneg. tablosu
🔬 İşlem Basamakları:
1. Plastik çubuğu yün ile ovun (elektriklenme)
2. Her sıvıyı ince akışkan halinde akıtın
3. Yüklü çubuğu akışkana yaklaştırın
4. Sapma miktarını gözlemleyin ve kaydedin
📝 Çalışma Yaprağı
BÖLÜM A: Deneysel Gözlemler
Sıvı Molekül Formülü Sapma Var mı? Sapma Miktarı (1-5) Polar/Apolar
Su H₂O
Etanol C₂H₅OH
Hekzan C₆H₁₄
BÖLÜM B: Molekül Analizi
Molekül Bağ Türü Elektronegatiflik Farkı Geometri Polarlık Nedeni
H₂O
C₂H₅OH
C₆H₁₄
BÖLÜM C: Sonuç ve Değerlendirme

1. Hangi faktörler molekül polarlığını belirler?

2. CCl₄ molekülünü bu deneyde test etseydik ne gözlerdiniz? Neden?

3. Etanol neden sudan daha az polar davranış gösterir?

📊 Değerlendirme Kriterleri:
• Deneysel gözlemleri doğru kaydetme (30 puan)
• Molekül analizi tablosu (35 puan)
• Sonuç ve değerlendirme (35 puan)
ETKİNLİK 6: BİLEŞİK ADLANDIRMA OYUNU
Adı Soyadı: ___________________
🎯 Etkinlik Amacı:
İyonik ve kovalent bileşiklerin adlandırma kurallarını öğrenerek formül-ad dönüşümlerini yapabilme (KİM.9.2.6)
🧪 Gerekli Malzemeler:
• Bileşik kartları
• İyon tablosu
• Ön ek listesi
• Periyodik tablo
🔬 İşlem Basamakları:
1. Verilen formüllerden bileşik türünü belirleyin
2. Uygun adlandırma kuralını seçin
3. Sistematik adları yazın
4. Kontrol listesi ile doğrulayın
📝 Çalışma Yaprağı
BÖLÜM A: İyonik Bileşikler
Formül Katyon Anyon Değişken Değerlikli mi? Sistematik Adı
KBr
CaF₂
Fe₂O₃
CuCl
(NH₄)₂SO₄
BÖLÜM B: Kovalent Bileşikler
Formül İlk Element İkinci Element Ön Ekler Sistematik Adı
CO
SO₃
N₂O₄
PCl₅
BÖLÜM C: Addan Formüle Dönüştürme

Aşağıdaki sistematik adları formüle çeviriniz:

1. Magnezyum nitrat:

2. Dinitrojen pentaoksit:

3. Demir(III) klorür:

4. Karbon tetraklorür:

BÖLÜM D: Kural Analizi

1. İyonik ve kovalent bileşik adlandırma arasındaki temel farklar nelerdir?

2. Değişken değerlikli metallerin adlandırılmasında hangi kural uygulanır?

📊 Değerlendirme Kriterleri:
• İyonik bileşik adlandırma (30 puan)
• Kovalent bileşik adlandırma (30 puan)
• Formül-ad dönüştürme (25 puan)
• Kural analizi (15 puan)
ETKİNLİK 7: MOLEKÜLER ETKİLEŞİM ARAŞTIRMASI
Adı Soyadı: ___________________
🎯 Etkinlik Amacı:
Farklı madde sistemlerindeki moleküler etkileşim türlerini belirleme ve fiziksel özelliklerle ilişkilendirme (KİM.9.2.7)
🧪 Gerekli Malzemeler:
• Çeşitli madde örnekleri
• Kaynama noktası verileri
• Molekül modelleri
• Sınıflandırma tablosu
🔬 İşlem Basamakları:
1. Verilen maddelerin molekül yapılarını inceleyin
2. Moleküler etkileşim türlerini belirleyin
3. Etkileşim kuvvetlerini sıralayın
4. Fiziksel özelliklerle ilişkilendirin
📝 Çalışma Yaprağı
BÖLÜM A: Etkileşim Türü Belirleme
Madde Sistemi Molekül Yapısı Etkileşim Türü Kuvvet Şiddeti Kaynama Noktası (°C)
He - He -269
CH₄ - CH₄ -162
HCl - HCl -85
H₂O - H₂O 100
Na⁺ - H₂O -
BÖLÜM B: Etkileşim Sınıflandırması

Aşağıdaki etkileşim örneklerini doğru gruplara yerleştiriniz:

Ar-Ar, NH₃-NH₃, K⁺-NH₃, CO-CO, HF-HF, C₂H₆-C₂H₆

London Kuvvetleri:

Dipol-Dipol Etkileşimi:

Hidrojen Bağı:

İyon-Dipol Etkileşimi:

BÖLÜM C: Özellik İlişkilendirmesi

1. Etkileşim kuvvetlerini güçlü → zayıf sırasına göre sıralayınız:

2. Neden H₂O'nun kaynama noktası HCl'den yüksektir?

3. CH₄ ve C₄H₁₀ arasındaki kaynama noktası farkının nedeni nedir?

4. Hidrojen bağının özel bir dipol-dipol etkileşimi olmasının nedeni nedir?

📊 Değerlendirme Kriterleri:
• Etkileşim türlerini doğru belirleme (35 puan)
• Sınıflandırma becerisi (25 puan)
• Özellik ilişkilendirmesi (40 puan)
ETKİNLİK 8: BAĞ KUVVETİ KARŞILAŞTIRMASI
Adı Soyadı: ___________________
🎯 Etkinlik Amacı:
Metalik, iyonik ve kovalent bağ türlerini fiziksel özellikler açısından karşılaştırarak bağ kuvvetlerini değerlendirme (Sentez)
🧪 Gerekli Malzemeler:
• Metal, iyonik ve kovalent örnekler
• Özellik veritablosu
• Karşılaştırma matrisi
• Hesap makinesi
🔬 İşlem Basamakları:
1. Verilen maddelerin bağ türlerini belirleyin
2. Fiziksel özelliklerini karşılaştırın
3. Bağ kuvvetleri ile özellik ilişkisi kurun
4. Genel değerlendirme yapın
📝 Çalışma Yaprağı
BÖLÜM A: Madde Özellikleri Karşılaştırması
Madde Bağ Türü Erime Noktası (°C) Elektrik İletkenliği Suda Çözünürlük Mekanik Özellik
Al 660
NaCl 801
H₂O 0
CH₄ -182
BÖLÜM B: Bağ Türü Analizi

1. Her bağ türünün oluşum mekanizmasını kısaca açıklayınız:

Metalik Bağ:

İyonik Bağ:

Kovalent Bağ:

BÖLÜM C: Özellik-Bağ İlişkisi

1. Erime noktalarının sıralaması ve nedeni:

2. Elektrik iletkenlik farklılıklarının nedeni:

3. Çözünürlük farklılıklarının nedeni:

4. Al neden sünektir ama NaCl kırılgandır?

BÖLÜM D: Genel Değerlendirme

Bağ türleri ile maddelerin özelikleri arasındaki genel ilişkiyi özetleyiniz:

📊 Değerlendirme Kriterleri:
• Özellik karşılaştırması (25 puan)
• Bağ türü analizi (30 puan)
• Özellik-bağ ilişkisi (30 puan)
• Genel değerlendirme (15 puan)
ETKİNLİK 9: KRİSTAL YAPI MODELLEME
Adı Soyadı: ___________________
🎯 Etkinlik Amacı:
Farklı bağ türlerine sahip maddelerin kristal yapılarını modelleme ve özelliklerle ilişkilendirme (Uygulama)
🧪 Gerekli Malzemeler:
• Oyun hamuru/top
• Kürdanlar
• Renkli kalemler
• Kristal yapı şablonları
🔬 İşlem Basamakları:
1. NaCl, Al ve grafin yapıları için malzeme hazırlayın
2. Her yapı için 3D model oluşturun
3. Bağ türlerini modellerde gösterin
4. Yapı-özellik ilişkisini analiz edin
📝 Çalışma Yaprağı
BÖLÜM A: Yapı Planlama
Madde Bağ Türü Kristal Türü Temel Birim Koordinasyon Sayısı
NaCl
Al
Grafit
BÖLÜM B: Model Çizimi

1. NaCl kristal yapısını çiziniz (en az 8 iyon):

2. Al metalik yapısını çiziniz (elektron denizi ile):

3. Grafit tabaka yapısını çiziniz:

BÖLÜM C: Yapı-Özellik Analizi
Özellik NaCl Al Grafit Yapısal Nedeni
Sertlik
İletkenlik
Kırılganlık
BÖLÜM D: Sentez Soruları

1. Elmas ve grafinin aynı element olmasına rağmen farklı özellik göstermesinin nedeni nedir?

2. Metalik bağlı yapılarda neden tabaka kayması kolay olur?

3. İyonik kristallerde çatlama nasıl gerçekleşir?

📊 Değerlendirme Kriterleri:
• Yapı planlama (20 puan)
• Model çizimi (40 puan)
• Yapı-özellik analizi (25 puan)
• Sentez soruları (15 puan)
ETKİNLİK 10: MOLEKÜLER ETKİLEŞİM TASARIM PROJESİ
Adı Soyadı: ___________________
🎯 Etkinlik Amacı:
Moleküler etkileşimleri kullanarak yeni malzeme özellikleri tasarlama ve bilimsel proje geliştirme (Yaratıcılık)
🧪 Gerekli Malzemeler:
• Tasarım kağıtları
• Molekül modelleri
• Özellik veritablosu
• Sunum malzemeleri
🔬 İşlem Basamakları:
1. Problem durumunu belirleyin
2. Moleküler etkileşim türünü seçin
3. Malzeme tasarımı yapın
4. Özellikleri tahmin edin ve sunun
📝 Çalışma Yaprağı
BÖLÜM A: Problem Tanımlama

Senaryolar (birini seçiniz):

• Su geçirmez kumaş tasarlama
• Güçlü yapıştırıcı geliştirme
• Süper iletken malzeme tasarlama
• Kendi fikriniz

Seçtiğiniz Problem:

Problem Analizi:

BÖLÜM B: Moleküler Tasarım

1. Hangi moleküler etkileşim türünü kullanacaksınız?

2. Neden bu etkileşim türünü seçtiniz?

3. Malzemenizdeki molekül yapısını tasarlayınız:

4. Moleküller arası etkileşimleri gösteriniz:

BÖLÜM C: Özellik Tahmini
Özellik Beklenen Değer Moleküler Nedeni Avantajlar
Mekanik Dayanım
Su İtme/Çekme
İletkenlik
Çevre Dostu
BÖLÜM D: Proje Sunumu

1. Malzemenizin adı:

2. Üretim süreci (basit açıklama):

3. Kullanım alanları:

4. Benzer ürünlerden üstünlükleri:

5. Gelecek geliştirme planları:

BÖLÜM E: Bilimsel Değerlendirme

Tasarımınızın bilimsel geçerliliğini değerlendiriniz:

📊 Değerlendirme Kriterleri:
• Problem analizi ve yaklaşım (20 puan)
• Moleküler tasarım yaratıcılığı (25 puan)
• Özellik tahmin doğruluğu (25 puan)
• Proje sunumu ve bilimsellik (30 puan)
Bu etkinlikler Yeni Yüzyıl Maarif Modeli doğrultusunda hazırlanmıştır.
Her etkinlik farklı öğrenme stillerine hitap eder ve 21. yüzyıl becerilerini geliştirir.