🎯 Felsefeyi Tanıma
📚 Felsefenin Anlamı
Felsefe sözcüğü Yunanca'dan gelir:
- Philia (φιλία) = Sevgi, dostluk
- Sophia (σοφία) = Bilgelik
Felsefe = Bilgelik sevgisi, bilgelik dostu
📋 Felsefe Tanımları Karşılaştırması
| Filozof | Dönem | Tanım |
|---|---|---|
| Platon | İlk Çağ | Her şeyin aslını, öz gerçeğini bilmeye uğraş |
| Aristoteles | İlk Çağ | Varlık olmak bakımından varlığı inceleyen bilim |
| El Kindî | İslam Felsefesi | İnsanın kendini tanıması |
| Fârâbî | İslam Felsefesi | Var olmaları bakımından varlıkların bilinmesi |
| İbn Sînâ | İslam Felsefesi | Nesnelerin hakikatlerine vâkıf olma uğraşı |
| Kant | Modern Felsefe | Kavramlarla elde edilen akılsal bilgi |
| Jaspers | Çağdaş Felsefe | Yolda olmak |
🧠 Felsefi Düşüncenin Özellikleri
🔍 Merak ve Hayret
Felsefi düşünce merak ve hayret duygusuyla başlar. Aristoteles: "Felsefe hayretle başlar."
❓ Eleştirel ve Sorgulayıcı
Her bilgiyi, her inancı sorgular. Hiçbir otoriteyi tartışmasız kabul etmez.
🔗 Sistemli ve Tutarlı
Düşünceler arasında mantıksal bağlantı kurar. Çelişkiye yer vermez.
📚 Yığılımlı İlerler
Felsefe birikimli bir bilgidir. Her filozof öncekinin üzerine ekler.
🤔 Şüphe Eder
Metodolojik şüphe ile hakikate ulaşmaya çalışır.
🪞 Refleksif
Düşünme hakkında düşünür. Düşüncenin kendi üzerine yönelmesi.
🧭 Rasyonel
Akıl ilkelerine göre hareket eder. Mantıklı çıkarımlar yapar.
🌍 Evrensel
Belli bir topluma özgü değil, herkesi ilgilendirir.
💡 Önemli Not
Felsefenin tam ve kesin bir tanımı yoktur. Her filozof kendi bakış açısından tanımlar yapmıştır.
👨🎓 Filozof Kimdir?
"Filozof, düşüncelerini tutarlılık içinde dile getiren ve bu düşüncelere dayalı felsefi sorular sorabilen kimsedir."
Filozofun Özellikleri
- Merak eden
- Eleştiren ve sorgulayan
- Tutarlı ve özgün fikirler üreten
- Sistemli düşünen
- Hakikat arayışında olan
- Bilgiyi seven
🧠 Felsefe ile Düşünme
🎯 Akıl Yürütme ve Argümantasyon
📖 Temel Kavramlar
- Kavram: Bir nesnenin zihindeki soyut tasarımı
- Önerme: Doğru ya da yanlış değeri alabilen yargı bildiren cümle
- Argüman: Öncüllerden sonuca ulaşan mantıksal çıkarım
🔄 Akıl Yürütme Türleri
📉 Tümdengelim (Dedüksiyon)
Tanım: Tümelden tikele doğru giden akıl yürütme
Örnek:
Bütün cisimler yer kaplar. (Tümel önerme)
Dünya bir cisimdir. (Tikel önerme)
O hâlde Dünya da yer kaplar. (Sonuç)
📈 Tümevarım (Endüksiyon)
Tanım: Tikelden tümele doğru giden akıl yürütme
Örnek:
X sporcusu antrenman yapar.
Y sporcusu antrenman yapar.
Z sporcusu antrenman yapar.
O hâlde bütün sporcular antrenman yapar.
🔄 Analoji (Benzeşim)
Tanım: Tikelden tikele giden akıl yürütme
Örnek:
Matematik formüllere dayalıdır.
Geometri de formüllere dayalıdır.
Matematik zordur.
O hâlde geometri de zordur.
⚖️ Tutarlılık ve Çelişiklik
❌ Çelişiklik
Aynı özne ve yükleme sahip ancak nicelik ve nitelikleri farklı iki önermenin aynı anda doğru kabul edilmesi.
Örnek: "Bütün insanlar akıllıdır" ile "Bazı insanlar akıllı değildir" önermelerinin aynı anda doğru kabul edilmesi.
✅ Tutarlılık
Argümanların ve önermelerin kendi içinde uyumlu olması, akıl ve mantık ilkelerine uygun olması.
Önemli: Felsefi sistemlerde tutarlılık temel gerekliliktir.
🎯 Akıl İlkeleri
- Özdeşlik İlkesi: Bir şey neyse o olduğunu ifade eder (A = A)
- Çelişmezlik İlkesi: Bir şey hem kendisi hem de başka bir şey olamaz
- Üçüncü Hâlin İmkânsızlığı: Bir şey ya kendisidir ya da kendisi değildir
🌌 Varlık Felsefesi
📖 Ontoloji ve Metafizik
Ontoloji: Varlığın anlamını, özünü, var olanların yapısını inceleyen felsefe dalı
Metafizik: "Fizik ötesi" anlamında, deney alanını aşan konuları ele alan alan
🤔 Varlığın Var Olması Problemi
Temel İddia: Hiçbir şeyin var olmadığını savunan görüş
Gorgias: "Varlık hiçten ibarettir ve var olup olmadığını bilmek imkânsızdır"
Taoculuk (Lao Tse): Tek gerçek Tao'dur, dünya aldatıcıdır
Temel İddia: "Varlık vardır" cevabını veren görüş
Hem zihinden bağımsız hem de zihne bağlı varlıklar "var olan" olarak kabul edilir
🔢 Varlığın Niceliği
1️⃣ Monizm (Tekçilik)
İddia: Varlığın temelinde tek unsur vardır
Thales: Su
2️⃣ Düalizm (İkicilik)
İddia: Varlığın temelinde iki unsur vardır
Descartes: Madde ve Ruh
🔢 Plüralizm (Çoğulculuk)
İddia: Varlığın temelinde ikiden fazla unsur vardır
Empedokles: Toprak, Ateş, Su, Hava
🎭 Varlığın Niteliği
🌊 A) Varlık Oluştur
Herakleitos
- Varlık sürekli değişim hâlindedir
- Temel unsur: Ateş
- Logos: Evrendeki düzen yasası
- Karşıtların birliği (diyalektik)
Whitehead
- Evren canlı bir oluştur
- Yenilenmeye doğru eğilim var
- Tanrı'nın yaratıcılık ve süreklilik yönleri
💭 B) Varlık İdeadır (İdealizm)
- İki evren: İdealar ve duyular evreni
- Asıl gerçek: İdealar evreni
- Nesneler evreni: İdeaların yansıması
- Varlık = Madde + Form
- Dört neden teorisi
- İdealar varlıkların içindedir
⚛️ C) Varlık Maddedir (Materyalizm)
Demokritos
Varlığın ana maddesi: Atom
Atomlar birleşip ayrılarak varlıkları oluşturur
Hobbes
Her şey maddenin şekil almış hâli olan cisimlerdir
Ortak özellik: Hareket
Marx
Varlık maddedir ama durağan değil
Diyalektik yasalara göre gelişir
🆕 Çağdaş Yaklaşımlar
🔍 Fenomenoloji (Husserl)
Varlık "fenomen"dir. Bilincimize doğrudan sunan şeydir.
🏗️ Yeni Ontoloji (Hartmann)
Varlığı katmanlara ayırır: İnorganik, organik, ruhsal, tinsel
🎯 Pragmatizm
Gerçek olan faydalı olandır. Nesnel gerçeklik bireysel tecrübedir.
🆓 Varoluşçuluk
Varoluş özden önce gelir. İnsan kendi özünü yaratır.
🧠 Bilgi Felsefesi (Epistemoloji)
📚 Bilgi Felsefesinin Alanı
Bilgi felsefesi, bilginin doğası, kaynağı, ölçütü, sınırı, değeri ve güvenilirliği gibi konuları ele alır.
❓ Doğru Bilginin İmkânı
🤔 Kuşkucular (Septikler)
- Duyular güvenilir değildir
- Bilgi mutlak değildir
- Algı yanılmaları vardır
- Xenophanes: "Her şey tahmin ağıdır"
✅ Dogmatikler
- Doğru bilgi mümkündür
- Sağlam kaynaklar vardır
- Nesnel bilgiye ulaşılabilir
- Her türlü eleştiriden önce ilkeleri kabul eder
🔍 Bilginin Kaynağı
| Görüş | Kaynak | Temsilci | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Rasyonalizm | Akıl | Descartes, Platon | Doğuştan bilgi edinme yetisi (a priori) |
| Empirizm | Deney/Duyum | Locke, Hume | Zihin başta boş levha (a posteriori) |
| Kritisizm | Akıl + Deney | Kant | İkisine birden ihtiyaç var |
| Entüisyonizm | Sezgi | Bergson, Gazâlî | Aracısız, doğrudan bilgi |
| Pozitivizm | Olgular | Comte | Sadece gözlenebilen gerçektir |
| Pragmatizm | Fayda | James, Dewey | İşe yarayan doğrudur |
⚖️ Doğru Bilginin Ölçütleri
🎯 Uygunluk Ölçütü
Önermenin bildirdiği şeyin nesnesiyle örtüşmesi
🔗 Tutarlılık Ölçütü
Mantıksal geçerlilik ve önceki bilgilerle çelişmeme
👥 Tümel Uzlaşım
Çoğunluk tarafından kabul edilme
💡 Apaçıklık
Açık, seçik olma ve kuşkuya yer bırakmama
🎯 Yarar Ölçütü
Pratik hayatta fayda sağlama
⚠️ Önemli Ayrım
Gerçeklik: İnsan zihninden bağımsız var olanların bütünü
Doğruluk: Düşüncenin bir niteliği, önermelerin gerçeklikle örtüşmesi
🔬 Bilim Felsefesi
🎯 Bilim Felsefesinin Konusu
Bilimin yapısını, işleyişini, kavramlarını, ilke ve yöntemlerini sorgulayan felsefe dalıdır.
🔬 Bilimin Özellikleri
📊 Olgusal
Gözlenebilen olguları inceler
🏗️ Sistemli
Düzenli ve metodolojik yaklaşım
🌍 Evrensel
Her yerde geçerli sonuçlar
🎯 Nesnel
Kişisel önyargılardan arınık
🔗 Tutarlı
Kendi içinde çelişkisiz
🧪 Sınanabilir
Test edilebilir hipotezler
📚 Bilimlerin Sınıflandırılması
🌿 Doğa Bilimleri
- Fizik
- Kimya
- Biyoloji
- Astronomi
- Jeoloji
👥 Sosyal Bilimler
- Psikoloji
- Sosyoloji
- Tarih
- Antropoloji
- Siyaset Bilimi
- Ekonomi
🔢 Formel Bilimler
- Matematik
- Mantık
- İstatistik
⚖️ Bilimin Değeri
🎓 Kuramsal Değer
- Evreni anlama ve açıklama
- Bilginin kendisi amaçtır
- Dünya görüşü oluşturma
- Entelektüel tatmin
🔧 Pratik Değer
- Teknolojiye dönüşüm
- Yaşam kalitesini artırma
- Problemleri çözme
- Ekonomik fayda
⚠️ Bilimin İki Yüzü
Olumlu: Havacılık, tıp, iletişim, ulaşım...
Olumsuz: Nükleer silahlar, çevre kirliliği, ozon tabakası...
🤝 Bilim-Felsefe İlişkisi
| Özellik | Ortak Yönler | Farklı Yönler |
|---|---|---|
| Yaklaşım | Eleştirel, rasyonel, mantıksal | Bilim: Nesnel / Felsefe: Refleksif |
| Amaç | Var olanı anlamak, meraktan yola çıkar | Bilim: Seçici / Felsefe: Bütüncül |
| Sonuçlar | Şüpheci tavır sergiler | Bilim: Kesin / Felsefe: Varsayımsal |
⚖️ Ahlak Felsefesi (Etik)
📖 Temel Kavramlar
Ahlak: İnsan yaşamına yön veren kurallar topluluğu
Etik: Ahlakı felsefi açıdan inceleyen disiplin
🎯 Ahlak Felsefesinin Temel Kavramları
✅ İyi - Kötü
İyi: Toplumsal irade tarafından onaylanan eylemler
Kötü: Toplumsal irade tarafından reddedilen eylemler
🆓 Özgürlük
İnsanın eylemlerinde iradesi ile seçim yapabilmesi
📝 Sorumluluk
Özgür irade ile yapılan eylemlerin sonuçlarını üstlenme
💭 Vicdan
İyi ile kötüyü ayırt etmeyi sağlayan iç yeti
⭐ Erdem
Ahlakın övdüğü iyi niteliklerin genel adı
📋 Ödev
İnsanın yapmakla yükümlü olduğu davranışlar
⚖️ İyi ve Kötünün Ölçütü
| Filozof | Görüş | Ölçüt |
|---|---|---|
| Platon | İyi ideasına ulaşmak | Mutluluk |
| Aristoteles | Ölçülülük ilkesi (Altın orta) | Mutluluk |
| Epiküros | Hazza yönelme, acıdan kaçma | Haz |
| Bentham | Çoğunluğa fayda sağlama | Fayda |
| Kant | İyi niyetle ödev yapma | Ödev |
🆓 Özgürlük ve Sorumluluk
🔗 Determinizm (Belirlenimcilik)
- Her olayın belirli nedenleri vardır
- İnsan kendi elinde olmayan koşulların etkisindedir
- Özgürlük yoktur, sorumluluk da yoktur
🎭 Fatalizm (Kadercilik)
- Yazgıda olan şeyler gerçekleşir
- Seçimlerden bağımsız olarak kader işler
- Özgür irade yoktur
🆓 İndeterminizm (Belirlenmezcilik)
- İnsan ahlaki karar ve eylemlerinde özgürdür
- Akıl sayesinde mutlak seçme özgürlüğü vardır
- Özgür olduğundan sorumludur
⚖️ Otodeterminizm (Ahlaki Özerklik)
- Etkileyen faktörler var ama özgürlük bireyde
- Güçlü kişilik ve bilgi birikimi gerekli
- Akıl kullanabildiği oranda özgürdür
🌍 Evrensel Ahlak Yasası
✅ Kabul Edenler
Ödev Ahlakı (Kant):
Utilitarizm: Çoğunluğa fayda
Erdem Etiği: Bilgi temelli
❌ Reddedenler
Hedonizm: Haz kişiseldir
Egoizm: Herkes kendi çıkarını düşünür
Nietzsche: Üstün insan kendi değerlerini yaratır
Sartre: İnsan kendi değerlerini yaratmak zorunda
💭 Kant'ın Maksimleri
- "Öyle eylemde bulun ki eyleminin gerisindeki maksim, herkes için geçerli evrensel bir yasa olsun!"
- "İnsanlığı bir araç olarak değil, amaç olarak gör!"
- "Akıllı iradeni evrensel yasa koyucu olarak görevde bulunacak şekilde davran!"
🕊️ Din Felsefesi
🎯 Din Felsefesinin Konusu
Dinin temel kavramlarını ve bu kavramların ne anlama geldiğini sorgular. İlahî ve ilahî olmayan tüm dinler üzerine tutarlı, kapsamlı ve rasyonel düşünür.
❓ Din Felsefesinin Temel Soruları
🌟 Tanrı'nın Varlığı
Tanrı var mıdır? Varlığı nasıl kanıtlanabilir?
🌌 Evrenin Sınırları
Evren sonlu mudur, sonsuz mudur?
💀 Ölümden Sonra Yaşam
Ölümden sonra yaşam var mıdır?
🌟 Tanrı'nın Varlığı ile İlgili Görüşler
| Görüş | Tanım | Açıklama |
|---|---|---|
| Teizm | Tanrıcılık | Tanrı evrenin yaratıcısı ve hâkimi, ezelî ve ebedî |
| Deizm | Yaradancılık | Tanrı yaratıcıdır ama müdahale etmez |
| Monoteizm | Tek Tanrıcılık | Tanrı tektir (İslamiyet, Hristiyanlık) |
| Politeizm | Çok Tanrıcılık | Birden çok Tanrı vardır |
| Panteizm | Tüm Tanrıcılık | Tanrı ve evren bir ve özdeştir |
| Ateizm | Tanrıtanımazcılık | Tanrı yoktur |
| Agnostisizm | Bilinemezcilik | Tanrı'nın varlığı bilinemez |
🤝 Teoloji ve Din Felsefesi Karşılaştırması
📖 Teoloji
- Vahiy kaynaklıdır
- İnanca dayanır
- Her dinin bir teolojisi vardır
- İnancı güçlendirme amacı güder
- Dogmatiktir
- Şüpheye yer yoktur
🧠 Din Felsefesi
- Akla dayanır
- Akılcı düşünmeye dayanır
- Dinlere genel bakış açısı
- İnancı güçlendirme amacı gütmez
- Eleştiriye dayanır
- Şüpheci ve sorgulayıcıdır
🤔 "Ben Kimim?" Sorusuna Farklı Yaklaşımlar
🔬 Bilimsel Yaklaşım
- Olgusal alanda deney ve gözlem
- Objektif veriler
- Ölçülebilir sonuçlar
- Bedensel yapı ve işlevler
🕊️ Dinî Yaklaşım
- İnsanın yaşamdaki amacı
- Nereden gelip nereye gittiği
- İnanç temelli açıklamalar
- Vahiy kaynaklı bilgiler
🧠 Felsefi Yaklaşım
- Eleştirel ve rasyonel bakış
- Sistematik sorgulama
- Çok boyutlu analiz
- Akıl temelli değerlendirme
🏛️ Siyaset Felsefesi
🎯 Siyaset Felsefesinin Konusu
Siyaset kurumunun yapısını, problemlerini, bireyin siyasi yapı ve düzen içindeki davranışlarını felsefi açıdan inceler. "Olması gereken" açısından ele alır.
⚖️ Temel Kavramlar: Hak, Adalet, Özgürlük
🛡️ Hak
Tanım: Hukuksal düzenin bireye sağladığı yetki
Türleri:
- Kişisel Haklar (yaşama, düşünme...)
- Sosyal-Ekonomik Haklar (eğitim, sağlık...)
- Siyasal Haklar (seçme, seçilme...)
⚖️ Adalet
Tanım: Hak edene hak ettiğinin verilmesi
Platon: Her sınıfın ödevini yapması
Aristoteles: Eşitlik, hakkı gözetme
Fârâbî: Yöneticinin adil olması
🆓 Özgürlük
Tanım: Başkalarına zarar vermeden kendi iradesiyle davranabilme serbestliği
Siyasette bireyi devlete karşı koruyan temel ilke
👑 İktidarın Kaynağı
👥 Bireyin Doğasından
Platon ve Aristoteles:
- Devlet korunma ve güvenlik ihtiyacından çıkar
- İnsan tek başına yaşayamaz
- Toplumsal zorunluluk vardır
🌟 Tanrı'dan
Augustinus:
- İktidar sahipleri Tanrı'nın temsilcisidir
- Devlet Tanrı'nın buyruklarını yerine getirir
- İtaat etmek ödevdir
🤝 Ortak İradeden
Hobbes, Locke, Rousseau:
- Toplumsal sözleşme yoluyla devlet kurulur
- İnsanlar haklarını ortak iradeye devreder
- Karşılıklı anlaşma temelinde
🌟 İdeal Devlet Düzeni
❌ Reddedenler
Sofistler: "Her şeyin ölçüsü insandır"
Nihilizm: Tüm kural ve değerleri reddeder
✅ Kabul Edenler
Liberalizm: Özgürlük temelli
Sosyalizm: Eşitlik temelli
Hukuk Devleti: Adalet temelli
🏰 Ütopya
| Tür | Açıklama | Örnekler |
|---|---|---|
| İstenen Ütopya | Gerçekleşmesi arzu edilen toplum tasarıları | Platon'un Devlet'i, Fârâbî'nin Erdemli Şehir'i |
| Korku Ütopyası | İstenmeyen gelecek kurgularını anlatan ütopyalar | Orwell'ın 1984'ü, Huxley'in Cesur Yeni Dünya'sı |
💡 Egemenlik Türleri (Max Weber)
- Geleneksel: Babadan oğula geçen yönetim
- Karizmatik: Liderın üstün özelliklerine dayanan
- Rasyonel/Yasal: Yazılı kurallara dayanan (Demokratik)
🎨 Sanat Felsefesi
🎯 Sanat Felsefesinin Konusu
İnsanın yaratıcı etkinliklerinde somutlaşan anlamı ve haz veren yapıyı çözümlemeyi amaç edinir. Sadece sanat alanındaki güzelliği inceler.
✨ Güzellik
👁️ Öznelci Görüş
- Güzellik sanatsal ürüne yönelen kişiye göre değişir
- Sanat eseri kendi başına estetik değer taşımaz
- Belirleyici ölçüt: Kişinin değer yargıları
🎯 Nesnelci Görüş
- Güzellik sanat eserinin özelliğidir
- Belirleyici ölçüt: Sanat eserinin kendisi
- Bireysel yargılardan bağımsızdır
🎭 Sanat Kuramları
🪞 Taklit Kuramı (Mimesis)
Temel İddia: Sanat doğanın taklididir
Platon
Sanat, ideaların kopyası olan nesnelerin kopyasıdır. Taklidin taklididir.
Aristoteles
Taklit insanın doğasına özgüdür. Doğada var olan uyum sanat eserine yansır.
🎨 Yaratma Kuramı
Benedetto Croce
- Sanatçı özgür bir şekilde yaratır
- Duygu, düşünce ve hayal gücü katılır
- Sanat eseri özgündür
- Mükemmel olanı hayal gücüyle yaratır
🎮 Oyun Kuramı
Friedrich Schiller
- Sanat bir oyundur
- Oyun ve sanatta ortak özellikler: kurgusallık, yaratıcılık
- İnsan kaygı ve korkulardan uzaklaşır
- Özgürleştirici etki
🎪 Güzel Sanatların Sınıflandırılması
| Kategori | Örnekler |
|---|---|
| Ses Sanatları | Caz, Klasik Müzik, Halk Müziği |
| Dil Sanatları | Roman, Hikâye, Şiir |
| Mekân Sanatları | Mimari, İç Mimari, Peyzaj Mimarisi |
| Hacim Sanatları | Heykel, Seramik, Kabartma |
| Hareket Sanatları | Halk Dansları, Pandomim, Bale |
| Yüzey Sanatları | Resim, Grafik, Hat |
| Dramatik Sanatlar | Sinema, Tiyatro, Opera |
🌆 Şehir, İnsan ve Sanat
🏛️ Mimari ve Toplum
Mimari eserler bir ulusun yaşamını, geleneklerini, dinini, aile biçimlerini, iklimini ve kültürel unsurlarını yansıtır.
Ölçütler: Orantı, simetri, düzen, denge, uyum
🎨 Sanat Eserinin Özellikleri
- Öznellik
- Yaratıcılık
- Estetik kaygı
- Biriciklik
- Evrensellik
- Kalıcılık
🎭 Sanatın Ögeleri
- Sanatçı: Eseri meydana getiren
- Sanat Eseri: Duygu ve düşüncelerin somutlaştığı nesne
- Alımlayıcı: Eseri anlayıp yorumlayan
📚 Felsefe Tarihi
🏛️ Antik Yunan Felsefesi (MÖ 6. - MS 2. Yüzyıl)
🌟 Neden Antik Yunan?
- Coğrafi konumun avantajları
- Ekonomik refah ve ticaret
- Kültürel etkileşim
- Demokrasi kültürü
- Serbest zaman
🌊 Milet Okulu
Thales: İlk neden su
Anaksimandros: İlk neden apeiron (sınırsız)
Anaksimenes: İlk neden hava
🔥 Herakleitos
Sürekli değişim, ateş, logos, karşıtların birliği
🎭 Sofistler
Protagoras: "İnsan her şeyin ölçüsüdür"
Gorgias: "Hiçbir şey yoktur"
🧠 Sokrates
"Bilgi erdemdir", "Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir"
🏛️ Platon
İdealar kuramı, asıl gerçek idealar dünyası
🎯 Aristoteles
Madde-form, dört neden, altın orta ahlakı
🕊️ Orta Çağ Felsefesi (MS 2. - 15. Yüzyıl)
✝️ Hristiyan Felsefesi
📖 Patristik Dönem (MS 2-8. yy)
Augustinus: "Anlamak için inanıyorum"
İnanç-akıl birlikteliği
🏫 Skolastik Dönem (MS 8-15. yy)
Aquinalı Thomas: İnanç ve aklın farklı fonksiyonları
Tanrı'nın varlığını kanıtlama
☪️ İslam Felsefesi
| Filozof | Katkısı |
|---|---|
| El Kindî | "Hudûs" delili ile Tanrı'nın varlığı |
| Fârâbî | Zorunlu ve mümkün varlık ayrımı |
| İbn Sînâ | Varlığın zorunlu-mümkün-imkânsız ayrımı |
| Gazâlî | Aklın sınırları, kalp gözü |
| İbn Rüşd | Felsefe-din birlikteği, akıl temelli |
🌅 Rönesans ve Modern Felsefe (15-17. Yüzyıl)
🧠 Hümanizm
İnsan merkezli bakış açısı, aklın öne çıkması
🔬 Bilimsel Yöntem
Gözlem, deney, hipotez, matematiksel hesaplama
🤔 Kartezyen Felsefe
Descartes: "Düşünüyorum, öyleyse varım"
⚖️ Hukuk Felsefesi
Machiavelli, Hobbes: Güçlü devlet
💡 Aydınlanma (18-19. Yüzyıl)
Kant: "Aklını kullanma cesaretini göster!"
📚 Rasyonalizm vs Empirizm
Descartes (Rasyonalist): Bilginin kaynağı akıl
Locke (Empirist): Bilginin kaynağı deney
Kant (Kritisist): İkisine birden ihtiyaç var
🏛️ Siyaset Felsefesi
Locke: Çoğulcu iradeye dayalı yönetim
Montesquieu: Güçler ayrılığı
Rousseau: Toplumsal sözleşme
🆕 20. Yüzyıl Felsefesi
🔍 Fenomenoloji
Husserl: Fenomenlerin özüne ulaşma
🆓 Varoluşçuluk
Sartre: "Varoluş özden önce gelir"
🔬 Mantıkçı Pozitivizm
Popper: Yanlışlanabilirlik ölçütü
📖 Hermeneutik
Gadamer: Metinlerin yorumlanması
🇹🇷 Türkiye'de Felsefe
| Felsefeci | Alanı | Katkısı |
|---|---|---|
| Hasan Âli Yücel | Eğitim, Hümanizm | Çeviri faaliyetleri, hürriyet |
| Takiyettin Mengüşoğlu | Değer Felsefesi | İnsan ontolojisi |
| Nurettin Topçu | Ahlak | İsyan ahlakı, hareket felsefesi |
| İoanna Kuçuradi | Değerler Felsefesi | Özgürlük problemi |