🔬 Hücre Hasarı ve Ölüm Mekanizmaları
En sık hücre hasarı nedeni: Hipoksi
Şişmeden sorumlu iyon: Sodyum (Na+)
Enzimleri aktifleyen iyon: Kalsiyum (Ca2+)
| Azalanlar | Artanlar |
|---|---|
| ATP (ilk azalan) | ADP + inorganik fosfatlar |
| Glikojen | Anaerobik solunum → laktik asit → pH azalır |
| Protein sentezi | Yağlar (hücre dışına atılamaz) |
| Potasyum | Sodyum, klor ve su |
Ana enzim: NADPH oksidaz
Hasar verdikleri yerler: Lipid, protein, DNA
İskemi-reperfüzyon hasarı mekanizması: Serbest oksijen radikalleri
Antioksidan Enzimler ve Maddeler:
- Vitamin E (Tokoferol): Membranlardaki en güçlü antioksidan
- Vitamin A (Retinoik asit)
- Beta karoten
- Vitamin C (Askorbik asit)
- Selenyum
- Metal bağlayıcı moleküller: Transferrin, seruloplazmin
- Sistein
| Nekroz Tipi | Görüldüğü Yer | Önemli Özellikler |
|---|---|---|
| Koagülasyon nekrozu | Hipoksi, malign tümörler | Protein denatürasyonu (enzimatik yıkım yok) |
| Likefaksiyon nekrozu | Beyin hipoksisi, apse | Nötrofil enzimleri ile sindirim var |
| Kazeifikasyon nekrozu | Tüberküloz | Peynir kıvamında |
| Gangrenöz nekroz | Diyabetik ayak | Ekstremitelerin koagülasyon nekrozu |
| Yağ nekrozu | Meme, Pankreatit | Travmatik, Enzimatik |
| Fibrinoid nekroz | Vaskülit, Malign HT, ARF | Damar duvarı hasarı, Aschoff cisimleri |
En karakteristik bulgu: Kromatin kondenzasyon ve fragmantasyonu
Jel elektroforezinde: Merdiven paterni
Fizyolojik Apoptoz Örnekleri:
- Menstrüasyonda endometriyal hücrelerin dökülmesi
- Laktasyon döneminden çıkan meme dokusunun küçülmesi
Apoptoz Yolakları:
Mitokondriyal (İntrensek) Yol:
- DNA hasarı → BH3 proteinleri (Bim, Bid, Bad, Puma, Noxa)
- Bax-Bak proteinleri ↑ → mitokondriyal geçirgenlik ↑
- Sitokrom C sitoplazmaya çıkar
- Sitokrom C + APAF-1 → Kaspaz 9 aktivasyonu
Ölüm Reseptör (Ekstrensek) Yolu:
- FAS (CD95) ve TNF reseptörleri
- FAS + FAS-L → FADD aktivasyonu
- Kaspaz 8 aktivasyonu
| Apoptozisi Artıranlar | Apoptozisi Engelleyenler |
|---|---|
| P53, Bax, Bak, Bad, Bid, Bim, Puma, Noxa, Bcl-XS | Bcl-2, Bcl-XL, MCL-1, FLIP |
Nekropitoz: RIPK1 ve RIPK3 mediyatörleri, MLKL proteini
Piropitoz: Kaspaz 4 ve Kaspaz 5
Ferropitoz: Aşırı demir artışına bağlı hücre ölümü
Otofaji: Hücrenin hidrolitik enzimlerle kendi kendini sindirmesi
- En sık neden: Besin yetersizliği
- Otofajik vakuol belirteci: LC-3
- Atrofide görülür
🔥 İnflamasyon ve İmmün Sistem
| Hücre Kökenli | Plazma Kökenli |
|---|---|
| Depo Halde: • Vazoaktif aminler (histamin, serotonin) • Lizozomal enzimler |
Koagülasyon, Kinin, Kompleman (3K) |
| Yeni Sentezlenenler: • Lipid mediyatörler (AA metabolitleri, PAF) • Sitokinler • Reaktif oksijen radikalleri • Nitrik oksit • Nöropeptitler |
Önemli Mediyatörler:
En önemli kemotaktik maddeler: C5a, IL-8, LT-B4, Bakteri parçalanma ürünleri, Eotaksin, 5-HETE
Trombosit agregasyonu: Tromboksan A2
Mast hücre degranülasyonu: C3a, C4a, C5a (anaflatoksinler)
Doku hasarı tamiri, fibrozis ve anjiyogenez: Aktive makrofaj (M2 makrofaj)
M2 makrofajlardan salgılananlar: TGF-β ve IL-10
Th1 lenfositler: Gamma interferon salgılar
Granülom oluşumu: Th1 hücre yanıtı
C-X-C kemokin: İnterlökin-8
| Hastalık | Otoantikor |
|---|---|
| Sistemik Lupus Eritematozus | Anti-ds DNA, Anti-Smith |
| Sistemik skleroz (diffüz) | DNA topoizomeraz 1 (anti-Scl 70) |
| Sistemik skleroz (sınırlı) | Anti sentromerik |
| Sjögren sendromu | SS-A(Ro), SS-B (La) |
| Romatoid artrit | Anti-CCP |
Sjögren Sendromu Özellikleri:
- Göz ve ağız kuruluğu
- En sık birlikte görülen: Romatoid artrit
- MALToma riski artar
Çocukluk çağı kronik granülomatöz hastalığı:
- NADPH enzim sisteminde genetik mutasyon
- Erken çocukluk döneminde tekrarlayan bakteriyel enfeksiyonlar
X geçişli agamaglobulinemi (B lenfosit yetersizliği):
- Lenf nodlarında germinal merkezler az gelişmiştir
Chediak Higashi sendromu:
- LYST gen mutasyonu
- Fagolizozom defekti
Kompleman eksiklikleri:
- En sık: C2 eksikliği
- Herediter anjiyoödem: C1 inhibitor eksikliği
🎯 Tümör Patolojisi
Pleomorfizm: Tümör hücrelerinin biçim, büyüklük ve boyanma özellikleri açısından farklılık göstermesi
Desmoplazi: Fibröz stromadan zengin kanser
Hamartom: Yerleştiği organın matür hücre ve dokularında organizasyon bozukluğu gösteren kitle
Heterotopi (Koristom): Bir dokunun olması gereken yer dışında bulunması
Karsinosarkom: Hem mezenkimal hem de epitelyal malign hücreler içeren tümör
En sık ACTH salgılayan tümör: Akciğer küçük hücreli karsinomu
Vena Kava İnferior'da Tümöral Trombüs Oluşturan Kanserler:
- Adrenokortikal karsinom
- Hepatoselüler kanser
- Wilms tümörü
- Renal hücreli kanser
Krukenberg Tümörü:
- Taşlı yüzük hücreli karsinomunun over metastazı
- En sık mide kökenli
- Diğer kaynaklar: kolon ve meme invaziv lobüler kanseri
- Anaplastik büyük hücreli karsinom
- Hodgkin lenfoma (Reed Sternberg hücreleri)
- Embriyonel karsinom
| Germinal Merkezden | Marjinal Zondan | Mantle Zondan |
|---|---|---|
| • Burkitt lenfoma • Diffüz büyük hücreli lenfoma • Hodgkin lenfoma • Foliküler lenfoma |
• Marjinal zon lenfoma • Küçük lenfositik lenfoma |
• Mantle hücreli lenfoma |
Önemli Moleküler Belirteçler:
BCL-2 aşırı ekspresyonu: Foliküler lenfoma
HHV-8 ilişkili: Primer efüzyon lenfoması
KLL Özellikleri:
- Erişkinlerin en sık lösemisi
- Çoğunlukla B hücrelidir
- CD19(+), CD20(+) ve CD5(+)
- Yaygın LAP
- İmmün trombositopenik purpura, otoimmün hemolitik anemi ve hipogamaglobulinemi
p53'ün Hücre Siklusundaki Rolü:
- CDK inhibitörü olan p21'i artırarak siklusu durdurur
- GADD45 geni ile DNA tamirini sağlar
- DNA tamiri sağlanırsa MDM2 geni ile p53 inhibe edilir
- DNA tamiri başarısız olursa bax ve puma geniyle apoptozu uyarır
Retinoblastom proteini: Fosforilasyonu hücre siklusunun ilerlemesinde önemli
p27 (CDKN1B): G2-M noktasında Siklin B-CDK1'i inhibe eder
🫀 Organ Sistem Patolojileri
Miyokard İnfarktüsü:
- Başlangıç yeri: Subendokard
- Özel nekroz tipi: Kontraksiyon bant nekrozu
- Rüptür zamanı: 3-7. gün arası (en sık)
Kalp Yağlanması:
- En çok yağlanan organ: Karaciğer
- Kalpte yağlanma nedenleri: Anemi, hipoksi, miyokardit
Kardiyak Tümörler:
Rabdomiyom: Spider hücrelerin görüldüğü kardiyak tümör
Akciğer Tümörleri - Lokalizasyon:
| Santral Tümörler | Periferik Tümörler |
|---|---|
| • Skuamöz hücreli kanser • Küçük hücreli kanser • Balgam sitolojisi (+) • Bronkoskopi (+) |
• Büyük hücreli kanser • Adenokarsinom • Balgam sitolojisi (-) • Bronkoskopi (-) • Transtorakal iğne biyopsisi (+) |
Önemli Özellikler:
- Akciğer adenokarsinomlarında en sık mutasyon: RAS
- Azzopardi etkisi ve yüksek mutasyon yükü: Küçük hücreli karsinom
- İleri evre pulmoner hipertansiyon: Pleksiform lezyonlar
ARDS:
Başlangıç döneminde en önemli hücre: Nötrofiller (IL-8 ile kemotaksis)
Gastrit Tipleri:
| Özellik | H.pylori (Tip B) | Otoimmün (Tip A) |
|---|---|---|
| Lokasyon | Antrum | Fundus, korpus |
| İnflamasyon | Nötrofiller, kronik inf. | Kronik inflamasyon |
| Asit üretimi | Değişken | Azalmış |
| Gastrin | Değişken | Artmış |
Mide Kanseri (Lauren Sınıflaması):
| Özellik | İntestinal Tip | Diffüz Tip |
|---|---|---|
| Yaş/Cinsiyet | İleri yaş, erkek | Genç, K=E |
| Makroskopi | Ülseratif/polipoid | Diffüz infiltran (linitis plastica) |
| Histoloji | İyi diferansiye bez yapıları | Taşlı yüzük hücreleri |
| Prognoz | İyi | Kötü |
Renal Hücreli Karsinom Tipleri:
| Tip | Özellikler |
|---|---|
| Şeffaf hücreli | En sık subtip, tek odaklı, VHL sendromu, 3p delesyonu |
| Papiller | Bilateral/multipl, MET mutasyonu, trizomiler |
| Kromofob | Onkositom ile karışır, iyi prognoz |
| Toplayıcı duktus | Kötü prognoz |
Testis Tümörleri:
- Öncül lezyon: İntratübüler germ hücreli neoplazi (İTGHN)
- Seminom özelliği: Sinstiytrofoblastik diferansiasyon nedeniyle β-hCG yüksekliği
🧬 Genetik Patoloji
Kolon Kanseri Mutasyon Sırası:
- APC: Kolon kanserinde ilk mutasyona uğrayan gen
- RAS: Adenom gelişmesinden en çok sorumlu
- P53: Adenom-kanser dönüşümünde en önemli
GNAS Mutasyonu Görülen Durumlar:
- McCune Albright sendromu
- Fibröz displazi
- Büyüme hormonu salgılayan hipofiz adenomu
Polipozis Sendromları:
- FAP: WNT/β-catenin yolağı bozukluğu
- Cowden sendromu: PTEN gen mutasyonu (PI3K/AKT yolağı)
- Juvenil polipozis: SMAD gen mutasyonu
BRCA Mutasyonları:
- BRCA-1 taşıyıcılarında: En sık seröz kistadenokarsinom (over)
- BRCA-2: Lüminal tip meme karsinomunda görülür (en iyi prognoz)
MEN Sendromları:
- MEN-1: En sık paratiroid adenomu
- MEN-2B: Nöromalar ve marfana benzeyen görünüm
NF (Nörofibromatozis):
- NF-1: RAS sinyal yolağı inhibisyonu
- NF-2: Menenjiom, ependimom, schwannom riski artar
Hemakromatozis:
- Gen mutasyonları: HFE ve HAMP
- HCC riski: Erişkinlerde en yüksek siroz tipi
Hatalı Katlanmış Protein Hastalıkları:
- Kistik fibrozis
- Ailevi hiperkolesterolemi
- Tay-Sachs hastalığı
- Retinitis pigmentosa
- Alzheimer hastalığı
Çölyak Hastalığı:
- En önemli sitokin: IL-15
- HLA ilişkisi: HLA-DQ2 ve DQ8
🧠 Interaktif Test Soruları
Açıklama: Hipoksi, hücrelerin oksijen ihtiyacının karşılanamaması durumudur ve en sık hücre hasarı nedenidir.
Açıklama: Jel elektroforezinde merdiven paterni de görülür.
Açıklama: Paraneoplastik sendrom olarak Cushing sendromuna neden olabilir.
Açıklama: Adenoma-karsinom sekansında ilk adımdır.
Açıklama: t(14;18) translokasyonu sonucu oluşur.